Ένα αίτημα ρε παλικάρια

Τι είδους κοινωνική εξέγερση είναι αυτή που χαρακτηρίζεται από την παντελή απουσία πάγιων αιτημάτων; Διεκδικείστε κάτι ρε παιδιά. τι σας βγάζει έξω; τι σας ωθεί να κάψετε το δέντρο; τι ζητάτε; Τι ... λείπει από τη ζωή σας; Πλέον τα πράγματα φτάνουν σε οριακές καταστάσεις σύγκρουσης - οι μηδενιστικές ανησυχίες του Αλαβάνου και οι νεανικές επιπολαιότητες του Αλέξη Τσίπρα αναπαράγουν μίσος σε ψυχές άβγαλτες, αμόρφωτες, απαίδευτες. Η σημερινή αναφορά του Χρ. Γιανναρά στο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. ως ναζιστικό κόμμα, πέρα από την προφανή υπερβολή της, κρύβει μία αλήθεια - ότι ψέμα, συκοφαντία κι άρνηση πρεσβεύει αυτό το κίνημα. Πού είναι η πρόταση; Πού είναι το αίτημα;

Συντηρητικοποιώ τη στάση μου ως ένδειξη άμυνας σε μία απόλυτα μηδενιστική μορφή αγώνα που καταστρέφει πλέον την εικόνα της Ελλάδας. Και πρέπει να μιλήσουμε ξεκάθαρα: αξίες παιδιά, αυτές σας λείπουν. Σίγουρα είναι υποχρέωση της κρατικά παρεχόμενης παιδείας να βοηθήσει σε αυτή την κατεύθυνση, αλλά οι αξίες μαθαίνονται στο σπίτι, στην οικογένεια. Σε ποιά οικογένεια; Στη διαλυμένη; Στην απούσα; Στην αντικατασταθείσα με φιλίες; Βλέπω γονείς φίλων, νέους δικούς μου φίλους που είναι γονείς, νέα ζευγάρια. Κάθε μέρα έχουν ανάγκη να ταλαιπωρούν τη βιοτή τους σε αχρείαστες συναθροίσεις. Που χρόνος για ενδοσκόπηση; Πού χρόνος για μελέτη; Θα βγεις με φίλους και θα πεις τι; Για την Μελέτη; Μία γνώμη, ένα άρθρο, μία άποψη σου πως θα τη διαμορφώσεις.

Αβασάνιστα καταπίναμε τρία έτη τώρα τον μύθο των 700 ευρώ. Τα μηδενιστικά Μ.Μ.Ε. διαμόρφωσα με υπερβολές μία κατάσταση που πλέον έχει ξεφύγει από τα όρια της υποκρισίας. Ποιός αλήθεια ξεκίνησε τη ζωή του και είχε όλες τις ανέσεις; Ποιοί μας έμαθαν να θεωρούμε δεδομένο ότι όλα είναι αυτονόητα; Η εννοια της θυσίας, της οικονομικής στέρησης που χαλυβδώνει χαρακτήρα χάθηκε από την Ελλάδα, από γονείς που καταπιέζονταν από δικά τους σύνδρομα κατωτερότητας και θέλησαν άκοπα να προσφέρον το παν στα παιδιά τους. Συγγνώμη, αλλά εδώ η Ευρώπη παρουσιάζεται μακράν πιο ευέλικτη - σε αγαπάμε, σε πονάμε, αλλά από τα 17 πρέπει σιγά σιγά να συνειδητοποιείς την ανάγκη να τα φέρνεις μόνος σου βόλτα.

Λείπει ξεκάθαρα πλέον από την ελληνική πολιτική σκηνή ο ηγέτης. Ο άνθρωπος που θα μιλήσει καθαρά: Σε ένα κράτος που οι πολίτες του το μισούν, το έχουν γραμμένο στα ... κατάστιχα, σε ένα φτωχό κράτος που δεν παράγει τίποτε, δεν μπορεί να υπάρχει πλούτος. Σε ένα κράτος που βασίζεται μόνο στις υπηρεσίες, που δεν εξάγει, που δεν έχει ορυκτά καύσιμα, που αυτοκαταδικάζεται στο όνομα περιβαλλοντικών ευαισθησειών να μη χρησιμοποιεί το λιγνίτη του (μην παραμυθιαζόμαστε με την πράσινη ενέργεια - η Ελλάδα σε επίπεδο διοξειδίου του άνθρακα ακόμα δεν θεωρείται μολυντής στην ευρώπη, όλα τα περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως κατέδειξε κι η πρόσφατη συνάντηση στο Πόζναν είναι ένα βιομηχανικό trade off από το οποίο η αποβιομηχανοποιηένη Ελλάδα απλά απουσιάζει), θα πρέπει να γίνει κοινή συνείδηση ότι θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τα λίγα. Με αξιοπρέπεια, αλλά με σαφώς λιγότερα από ότι η Γερμανία, η Γαλλία, η Ισπανία (αν κι εδώ έρχονται ανακατατάξεις μετά την πρωτοφανή οικονομική αποτυχία τυ σοσιαλιστή Θαπατέρο), η Αγγλία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ήλθε για να εξισώσει τα κράτη-μέλη σε επίπεδο μισθών. Δεν είναι ο ρυθμός ανάπτυξης, δεν είναι οι δείκτες απορρόφησης κοινοτικών κονδυλίων, είναι ξεκάθαρα η παράλυτη, ευνουχισμένη οικονομική μας πραγματικότητα. Για αυτό και πρέπει να επενδύσουμε αλλού, εκεί που οι πρόγονοί μας αρίστευαν: στην επιστήμη, στις τέχνες, στον ορθό λόγο.

To mea culpa του Καραμανλή ήταν ψεύτικο. Ήταν εξόφθαλμα στημένο για τον φακό της κάμερας, για την εντύπωση. Γιατί και τώρα δεν πιστεύει ότι έκανε κακό με όσα έγιναν με το Βατοπέδι. Και συμφωνώ: πέρα από τον επηρεασμό δημόσιων λειτουργών (σαφώς κι είναι ποινικό αδίκημα, αλλά εν προκειμένω είναι το δέντρο), η ανοησία στο Βατοπέδι είναι η μυστικοπάθεια. Θες κύριε Καραμανλή, Ρουσόπουλε και Σια, να επιδοτήσεις με κρατικούς πόρους το Μοναστήρι; Κάνε το φανερά, τι κρύβεσαι; δεν θες να σε αποκαλέσουν τσιράκι της Εκκλησίας; Τιμή σου και καμάρι σου άμα θες να τους βοηθήσεις. Μου φαίνεται τόσο γελοίο απλά να έγιναν όλα για να πάρει τα συμβολαιογραφικά δικαιώματα η Πελέκη. Αν δεν υπάρχει χρηματοδότηση της Νέας Δημοκρατίας από την off shore του Βατοπεδίου, τότε απλά πρόκειται για την πιο ηλίθια περίπτωση πολιτικής αυτοκτονίας.

Τον ψέγω τον Καραμανλή για ένα πράγμα: Γιατί δε βγαίνει να μιλήσει με ουσία και να προτείνει κάτι νέο. Παρατηρείται μία γενικευμένη και ομαδική παραίτηση πασών των κρατικών λειτουργών. Τι οδήγησε σεο να καταστούν απλοί διαχειριστές της εξουσίας αυτοί που υποσχεθήκανε επανίδρυση του Κράτους; Αυτή η φράση με το αβέβαιο περιεχόμενό της έγινε σύνθημα στα χείλη πολλών Ελλήνων, ήταν ένα όραμα. Είχε τη δυναμική (την τύχη μου) ο Καραμανλής να φέρει αλλαγές. Αλλά κάπου κόλλησε... και έκτοτε δυσκολεύεται να κινηθεί. Πρέπει να μιλήσει κάποιος γενναία: Αλλαγή πλεύσης για τη χώρα, επενδύουμε πλέον σε άλλα μεγέθη, σε άλλους σκοπούς. Δεν είναι θέμα φυσικής επιβίωσης, είναι ζήτημα εθνικής αναγέννησης.

Αν αγαπάς τη χώρα σου. Αλλιώς, αν από αυτή και μόνο τη φράση βγάζει σπυράκια το διεθνιστικό προσωπείο σου, που καθημερινά το περιποιείσαι με τόσες κρέμες φίλε του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., δεν έχει νόημα καν να μιλάμε. Πλέον η άρνηση της ελληνικότητας, το κάψιμο της σημαίας δικαιολογείται. Καλά, οι συνδικαλισμένοι εκπαιδευτικοί ούτως ή άλλως από χρόνια θωρούνται ανίκανοι να εμπνεύσουν το οτιδήποτε. Από πότε θεωρείται ώριμος πολίτης όμως ο χαϊδεμένος των Μ.Μ.Ε. 16χρονος; Έβλεπα τον Αυτιά και λοιπούς δημοσιογράφους να βγάζουν φάτσες emo στη τηλεόραση προσπαθώντας να εξηγήσει τη τάση. Ρωτούσε αλλά απάντηση δεν έπαιρνε. Μία διάχυτη ευαισθησία, μία μόδα. ΜΟΔΑ! Τελικά κι αυτό το κίνημα τα ίδια είναι: είναι μόδα να είσαι αντιεξουσιαστής και αν η αστυνομία σε αρπάξει όταν πετάς πέτρες και καταστρέφεις την περιουσία που δε σου ανήκει ξαφνικά μετατρέπεσαι σε 15χρονο ανυποψίαστο παιδί... το πιο αστείο στιγμιότυπο από τα ελληνικά κανάλια ήταν αυτό που έδειχνε ένα παιδί να πετάει πέτρες, να ξεμένει τελευταίο όταν γίνεται εφόρμηση αστυνομικών (όχι ΜΑΤ, των μπλε) να τον πιάνουν κι αυτό να μυξοκλαίει λέγοντας ότι είναι μικρός και πρέπει να τον αφήσουνε. Αυτό το αγωνιστικό σθένος, αυτή η πρεμούρα να αποφυλακιστούν άμεσα όλοι οι συλληφθέντες. Όποιος είναι αντιεξουσιαστής δεν έχει πρόβλημα με τη φυλακή - την αρνείται, δεν του καίγεται καρφί. Όποιος όμως απλά κάνει το εφήμερο κέφι του, παρασυρόμενος από τα σχέδια άλλων, αυτός θα κάνει ωραία και καλά τις διακόπες του στην ευρώπη με τους νεόπλουτους γονείς του και μετά θα επιστρέψει να αγωνιστεί με το καινούριο έτος. Αλήθεια, ποιά Χριστούγεννα σταματάνε έναν αναρχικό; Αφού δεν πιτεύουν στον Χριστό, τον θεωρούν μορφή υποδούλωσης. Γιατί αποσύρονται;

Πάντα είχα τη τύχη να με εκλέγουν οι συμμαθητές μου στα 15μελή συμβούλια Γυμνασίου και Λυκείου. Την περίοδο που φοιτούσα στη Β' και στη Γ' Λυκείου επικρατούσε και πάλι αναβρασμός στα Λύκεια με το νόμο Αρσένη. Καιροί πολωμενοι κι εκείνοι, με το ΠΑ.ΣΟ.Κ. να νέμεται αυταρχικά την εξουσία σκορπώντας απογοήτευση σε πολλούς νέους. Δεν το κρύβω, σαν 17άρης δεν είχα καμία διάθεση να κατέβω ξανά για 15μελή και ανοησίες, αφού οι όποιες αποφάσεις λαμβάνονταν από την μειοψηφία των παιδιών που κινητοποιούνταν από τη ΚΝΕ και τα σχήματα της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Μου το ζήτησε ο Λυκειάρχης του σχολείου να κατέβω και να πάρω και φίλους μου για να δημιουργήσουμε μία ομάδα ανάσχεσης στο κύμα των καταλήψεων. Με μισή καρδιά κατέβηκα. Και με μισή καρδιά ασχολήθηκα. Συνελεύσεις ανούσιες, τραμπουκισμοί, κλείσιμο σχολείου από παιδιά χωρίς καμία εξουσιοδότηση, απλοί θεατές, καμία πραγματικά δημοκρατική διαδικασία (τα ίδια και χειρότερα, ειρήσθω εν παρόδω, στις φοιτητικές γενικές συνελεύσεις, όπου πάντα τα ΕΑΑΚ πλειοψηφούν σε σχολές όπως η Νομική Αθηνών που βγάζει κάθε χρόνο ΔΑΠ με περισσότερο από 45%). Με αίτημα: Κάτι συνθήματα για τον Αρσένη, ένα αξιοπρεπέστατο πολιτικό από το χώρο του ΠΑ.ΣΟ.Κ. που ξεχώριζε για το ήθος του και το χαμηλό και συναινετικό προφίλ του. Το αποτέλσμα: ο νόμος πέρασε, όλοι όσοι διαμαρτυρονταν έκαναν κανονικότατα χρήση των ευεργεσιών του νόμου (όπως η ρύθμιση του 10%, μίας καινοτομίας που πραγματικά έδωσε δυνατότητα σε πλήθος παιδιών να έχουν μία δεύτερη ευκαιρία).

Μακάρι να διαψευστώ. Μακάρι αυτός ο αγώνας να βγάλει κάπου, να προβληθούν αιτήματα ουσίας, να ζητηθεί η αποεξεταστικοποίηση του Λυκείου, να ζητηθεί η στήριξη του καθηγητή, να προταθεί η επαναφορά επιθεωρητών που τους ανίκανους θα τους δείχνουν την πόρτα της εξόδου ή, στην καλύτερη, μία θέση άνευ χαρτοφυλακείου στη Δευτεροβάθμια. Εδώ έξω υπάρχει μία άλλη Ελλάδα, μία άλλη νεολαία. Κάποιοι αποφάσισαν πως θέλουν να μείνουν για πάντα έξω, να ακολουθήσουν το όνειρό τους. Άλλοι, όπως εγώ, απλά εφοδιάζομαστε για να επιστρέψουμε. Προσωπικά λόγω μίας υποανάπτυκτης και υποσυνείδητης αίσθησης χρέους που νιώθω. Χρέος σε μένα, στην οικογένεια μου, στην πόλη μου, στο τόπο μου. Να εργαστώ αθόρυβα, με αξιοπρέπεια και με τα λίγα, αλλά με αξίες. Με αγάπη. Όχι καλομαθημένος, όχι με ακριβά αμάξια. Ότι έβγαλά δουλεύοντας τρία χρόνια με μεγάλη χαρά το έδωσα για να σπουδάσω λίγο ακόμα. Πραγματικά μου κάνει εντύπωση η αποθέωση της μετριότητας, η εξευτέλιση κάθε είδους κινήτρου. Κάτι ανώτερο βρε παιδιά από μία τσάντα γνωστού οίκου, από ένα μπλουζάκι, από ένα εξοχικό, από το newgreek dream (το όραμα του νεοελληναρά). Κάτι για την ποίηση, για τον πολιτισμό, για την ευαισθησία, για το ήθος. Πείτε κάτι νέο. Αγγίξτε τις καρδιές μας. Όλων μας. Βουβή η ελληνική κοινωνία, τώρα καταλαβαίνει (;;;) πως η αφαίρεση κάθε έννοιας ηθικής και συστολής από την καθημερινότητα των παιδιών οδηγεί στη τυφλή βία. Γιατί δε στραφήκτε κατά των κομμάτων; Γιατί δεν κάψατε χ. Τρικούπη και Ρηγίλλης; Μία πειστική απάντηση - Κάτι...

Οι εξεγέρσεις του '60, προπομπός της μεταπολίτευσης (μέσα από την οδυνηρή εμπειρία της δικτατορίας) είχαν κεντρικό σύνθμα το 1-1-4. Μιλούσαν για την ακροτελεύτεια διάταξη του τότε ισχύοντος συντάγματος, η οποία με το ίδιο νόημα βρίσκεται αποτυπωμένη και στο άρθρο 120 του δικού μας Συντάγματος. Κάνει λόγο για το δικαίωμα στην αντίσταση, την υποχρέωση κάθε Έλληνα να αντισταθεί στην επιχειρούμενη ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος. Αν ήμουν οργανωμένος σε πολιτική νεολαία, ειδικά στη νεολαία ΠΑ.ΣΟ.Κ. ή την ΟΝΝΕΔ, θα έβγαινα με πλακάτ στους δρόμους, απέναντι στις πορείες των κόκκινων πανό, με βασικό σύνθημα 1-2-0. Απουσιάζει όμως η νεολαία των κυβερνητικών κομμάτων. Είναι άλλωστε κι αυτή κοιμισμένη στην αφασία του star system κι απλά ονειρεύεται τη θέση.

ΒΑΛΤΕ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΓΑΜΩΤΟ... ΜΗΝ ΠΕΘΑΙΝΕΤΕ ΓΟΝΑΤΙΣΤΟΙ. ΣΗΚΩΘΗΤΕ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΤΕ ΚΑΤΙ - ΙΣΩΣ Ο SANTA ΝΑ ΣΑΣ ΑΚΟΥΣΕΙ

Όψιμοι οικονομολόγοι, αθύρματα της μαζικής ενημέρωσης

Spread... Σπρέντ... Ακόμα και στις Η.Π.Α. αν βρίσκεται κανείς και εποπτικά παρακολουθεί τον ελληνικό τύπο, θα ξαφνιάστηκε από την απρόοπτα εκτεταμένη χρήση του όρου από τους δημοσιογράφους. Η κινδυνολογία έχει γενικευτεί και πλέον κάθε νεοέλληνας, ημιμαθής και τυχοδιώκτης ως προς την θεραπεία μικροπολιτικών επιδιώξεων κάνει λόγο για την τεράστια αύξηση των μονάδων του spread Που πλήττει την αξιοπιστία της ελληνικής οικονομίας, που είναι στάχυ μοναχικό χωρίς ρίζες σε καιρούς ανέμων στ πεδιάδα του διεθνούς γίγνεσθαι... Ω μα τι πλάνη, ω μα τι παρουσίαση κοντόφθαλμη της πιο διεθνοποιημένης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.

Κοιτάχτε κύριοι τα αντίστοιχα spread της Ιταλίας και της Ισπανίας. Μήπως αυξήθηκαν με ακόμα μεγαλύτερους ρυθμούς από το ελληνικό; Τι ακριβώς δείχνει το spread εκτός από την απροθυμία της αγοράς να διακινδυνεύσει πλέον σε σφιχτούς καιρούς και το παραμικρό ευρώ; Προφανώς κα θα προτιμήσουν τις αγορές της Γερμανίας (με βάση την οποία μετρώνται οι μονάδες απόκλισης των επιτοκίων δανεισμού - απόδοσης των κρατικών ομολόγων - για τη χρηματοδότηση του δημοσίου χρέους των κρατών) και άλλων παραγωγικών κρατών που αναμένονται να πληγούν λιγότερο από την κρίση. Η παρούσα κυβέρνηση ευθύνεται για αυτό; Αν ήταν έτσι, ας παραιτηθεί και ο Μπερλουσκόνι και ο Θαπατέρο και κάθε άλλος κυβερνήτης του οποίου η χώρα προς στιγμήν υπολείπεται σε ένα άγνωστο στο πολιτικό λεξιλόγιο μας οικονομικό μέγεθος. Η ΑΓΟΡΑ ΜΙΛΗΣΕ λένε οι εξαπατημένοι και εξαπατούν τη μάζα που δεν έχει χρόνο να ασχοληθεί με βασικές οικονομικές έννοιες.

ΑΠΛΑ, τα ΜΜΕ στο φρενήρη ρυθμό άκριτης και άκρατης κριτικής χρησιμοποιούν κάθε δυνατό στοιχείο για να πλήξουν την εικόνα της κυβέρνησης. Είπαμε κριτική να γίνεται και μάλιστα έντονη και Up to the point, αλλά όχι επιστημολογίες βασισμένες σε ανύπαρκτα στοιχεία παρουσιαζόμενα ως αλήθειες. Λίγη τσίπ(ρ)α δεν έχετε;

Η ελληνική κυβέρνηση έκανε μία επιλογή το 2004. Να ξεσκεπάσει τις ατέλειες της οικονομίας της, να βγάλει το σεντόνι που τις έκρυβε και να αυτοεκτεθεί στα μάτια της διεθνούς κοινότητας. Οι συνέπειες ήταν προφανείς και μεγάλης σημασίας: οικονομική επιτήρηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και εν πολλοίς περιορισμένη δυνατότητα άσκησης κοινωικής πολιτικής από την κυβέρνηση. Η αναγκαιότητα αυτής της κίνησης είναι θέμα νοοτροπίας, πολιτικής ηθικής και αποτελσματικότητας. Αλλά αν κανείς συμφωνήσει με την κίνηση της απογραφής, πρέπει να παραδεχτεί ότι έκτοτε η ελληνική οικονομία υπό την ηγεσία του καθηγητή του LSE κ. Αλογοσκούφη σημείωσε αξιοπρόσεκτη πρόοδο σε πολλούς δείκτες και κυρίως στο θέμα της απασχόλησης και της μείωσης της ανεργίας. Αλήθειες χαμένες στη μαυρίλα του καπνού των molotov και στις αβασάνιστες κραυγές όσων επιθυμούν γρήγορα την επαναφορά του status quo που γέννησε και έθρεψε τον Αναστασιάδη, τον Πρεντετέρη, τον Καψή και άλλους αντικειμενικούς δημοσιογράφους.

Με ψηλά το κεφάλι πρέπει να φύγει αυτή η κυβέρνηση - μία σφαίρα εποστρακίστηκε και αρκεί για να εξοστρακιστεί το υπουργικό συμβούλιο (για να μιλάμε και τα ελληνικά σωστά). Ας φύγει όμως με τους δικούς του όρους και με τη συμπλήρωση της τετραετούς θητείας. Η λαϊκή ετυμηγορία διαρκεί για αυτό το διάστημα, αυτό λέει η δημοκρατία και το σύνταγμα και αν οι φωτιές δεν αρκούσαν πέρισυ για να αλλάξουν τη γνώμη του λαόυ, γιατί να αρκεί μία "επανάσταση" που πηγάζει από τα αισθήματα κατωτερότητας των συνδικαλιστών των lacoste, που ποδηγετούν και χειραγωγούν τους γόνους των οικογενειών των βορείων προαστίων, εσχάτως νεοπλουτησάντων; Πού είναι η πραγματική ανωτερότητα ήθους που ευαγγελίζεται η αριστερά; Πού είναι η υπερηφάνεια της λαϊκής βούλησης; Είναι ποτέ δυνατό να κρύβεται κεκαλλυμένη πίσω από κουκούλες και μαντίλια; Για κλείσιμο ένα ποιήμα του Κ. Παλαμά για τους αληθινούς επαναστάτες, που δεν περιμένουν υποστήριξη και έπαινο από τον πιο πλούσιο πολιτικό αρχηγό που αυτοανακηρύχθηκε εκφραστής και ταγός της νεολαίας, αρχηγός της πεφωτισμένης ιντελιγκέντσιας της ξιπασμένης Ελλάδας:

Ὁ γκρεμιστής

Ἀκοῦστε. Ἐγὼ εἶμαι ὁ γκρεμιστής, γιατὶ εἶμ᾿ ἐγὼ κι ὁ κτίστης,
ὁ διαλεχτὸς τῆς ἄρνησης κι ὁ ἀκριβογιὸς τῆς πίστης.
Καὶ θέλει καὶ τὸ γκρέμισμα νοῦ καὶ καρδιὰ καὶ χέρι.
Στοῦ μίσους τὰ μεσάνυχτα τρέμει ἑνὸς πόθου ἀστέρι.
Κι ἂν εἶμαι τῆς νυχτιᾶς βλαστός, τοῦ χαλασμοῦ πατέρας,
πάντα κοιτάζω πρὸς τὸ φῶς τὸ ἀπόμακρο τῆς μέρας.
ἐγὼ ὁ σεισμὸς ὁ ἀλύπητος, ἐγὼ κι ὁ ἀνοιχτομάτης·
τοῦ μακρεμένου ἀγναντευτής, κι ὁ κλέφτης κι ὁ ἀπελάτης
καὶ μὲ τὸ καριοφίλι μου καὶ μὲ τ᾿ ἀπελατίκι
τὴν πολιτεία τὴν κάνω ἐρμιά, γῆ χέρσα τὸ χωράφι.
Κάλλιο φυτρῶστε, ἀγκριαγκαθιές, καὶ κάλλιο οὐρλιάστε, λύκοι,
κάλλιο φουσκῶστε, ποταμοὶ καὶ κάλλιο ἀνοῖχτε τάφοι,
καί, δυναμίτη, βρόντηξε καὶ σιγοστάλαξε αἷμα,
παρὰ σὲ πύργους ἄρχοντας καὶ σὲ ναοὺς τὸ Ψέμα.
Τῶν πρωτογέννητων καιρῶν ἡ πλάση μὲ τ᾿ ἀγρίμια
ξανάρχεται. Καλῶς νὰ ῾ρθῆ. Γκρεμίζω τὴν ἀσκήμια.
Εἶμ᾿ ἕνα ἀνήμπορο παιδὶ ποὺ σκλαβωμένο τό ῾χει
τὸ δείλιασμα κι ὅλο ρωτᾷ καὶ μήτε ναὶ μήτε ὄχι
δὲν τοῦ ἀποκρίνεται κανείς, καὶ πάει κι ὅλο προσμένει
τὸ λόγο ποὺ δὲν ἔρχεται, καὶ μία ντροπὴ τὸ δένει
Μὰ τὸ τσεκοῦρι μοναχὰ στὸ χέρι σὰν κρατήσω,
καὶ τὸ τσεκοῦρι μου ψυχὴ μ᾿ ἕνα θυμὸ περίσσο.
Τάχα ποιὸς μάγος, ποιὸ στοιχειὸ τοῦ δούλεψε τ᾿ ἀτσάλι
καὶ νιώθω φλόγα τὴν καρδιὰ καὶ βράχο τὸ κεφάλι,
καὶ θέλω νὰ τραβήξω ἐμπρὸς καὶ πλατωσιὲς ν᾿ ἀνοίξω,
καὶ μ᾿ ἕνα Ναὶ νὰ τιναχτῶ, μ᾿ ἕνα Ὄχι νὰ βροντήξω;
Καβάλα στὸ νοητάκι μου, δὲν τρέμω σας ὅποιοι εἶστε
γκρικάω, βγαίνει ἀπὸ μέσα του μιὰ προσταγή: Γκρεμίστε!

ΣΥΡΙΖΑ και ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ

Αυτή είναι η Ελλάδα στην οποία θέλετε να συγκυβερνήσετε κύριοι του Σύριζα; Αυτά τα αισθήματα οργής που καλλιεργείτε σε μερίδα της νεολαίας είναι η πολιτική σας πρόταση; Δεν είναι τυχαίο ότι όλα ξεκίνησαν με μία αφορμή, την ώρα που οι δημοσκοπήσεις έδειχναν πτώση των ποσοστών του ακροαριστερού κινήματος, που πλέον ξεκάθαρα κινείται εκτός λογικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Θα είναι ευτύχημα στις εκλογές που ξεκάθαρα πλέον έρχονται το ΠΑΣΟΚ να πιάσει την αυτοδυναμία, μόνο και μόνο για να μην δωθεί βήμα εξουσίας στους υποκινητές μίας μορφής κεκαλυμμένου φασισμού. Οι δηλώσεις Αλαβάνου για άμεση απελευθέρωση των προσαχθέντων και συλληφθέντων είναι απλά μία ένδειξη της νοοτροπίας της σήψης.

Από την άλλη η υποκρισία των ΜΜΕ... Προτάσσουν οι αστυνομικοί το πιστόλι τους, πυροβολούν στον αέρα για εκφοβισμό, κάνουν εκτεταμένη χρήση χημικών, χτυπάνε με τα γκλομπ, όλα τα παραπάνω παρουσιάζονται σαν εγκλήματα! Και μετά οι σπαρακτικές κραυγές: πού είναι; γιατί δεν κάνουν τίποτε; ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΘΕΛΕΤΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΤΡΕΨΟΥΝ ΤΟΥΣ ΒΑΝΔΑΛΙΣΜΟΥΣ; Να πάνε μπροστά από τον κουκουλοφόρο που κρατά μολότωφ και να αναλύσουν τις θεωρίες του Μπακούνιν και του Προυντόν; Αν και όπως είπαμε παραπάνω, περισσότερα θα είχανε να πούνε για τους κορμοράνους του Τσίπρα στο βιότοπο του Βοτανικού. Ουαί ημίν γραμματείς δημοσιογράφοι υποκριτές (ως blogger προτάσσω το ημίν αντί του υμίν).

Για την κυβέρνηση οι ευθύνες πολλές. Υπάρχουν υπόνοιες για μειωμένη δυνατότητα ελέγχου των δυνάμεων καταστολής. Αν κάτι τέτοιο ισχύει, πρέπει να ειπωθεί ξεκάθαρα, χωρίς στρουθοκαμηλισμούς. Ο Σαρκοζί έχτισε το ηγετικό του προφίλ μέσα από μία τέτοια κρίση. Να δούμε πως θα διαχειριστεί ο Καραμανλής αυτή την κατάσταση. Διακινδυνεύω μία πρόβλεψη: Ίσως τελικά στις επόμενες εκλογές να μην είναι υποψήφιος ο πρωθυπουργός...

Ζήτημα συνείδησης

Αφορμή για τις παρακάτω σκέψεις μου αποτέλεσε ένα γεγονός που σχετίζεται με τις σπουδές μου στις ΗΠΑ. Στο μάθημα Διεθνούς Αναπτυξιακού Δικαίου που καλούμαι να δώσω εξετάσεις την επόμενη εβδομάδα, ο καθηγητής εφαρμόζει το σύστημα take home on an honor code. Θα πάρουμε τις ερωτήσεις στις 9 το πρωί και θα πρέπει να παραδώσουμε το γραπτό μας στις 5. Όντας σε graduate school με μέσο όρο ηλικίας τα 30, θεωρείται δεδομένο ότι θα τηρηθεί ο κώδικας τιμής, που συνίσταται στην απαγόρευση να χρησιμοποιήσουμε σημειώσεις ή σχετική βιβλιογραφία και θα πρέπει να στηριχτούμε στις σκέψεις μας εκείνη τη στιγμή. Στο μυαλό μου ήρθαν σκηνές από τις εξετάσεις στη Νομική Αθηνών. Αν και στο μεταπτυχιακό μου στην Αθήνα δε θυμάμαι να υπήρχαν περιπτώσεις αντιγραφής, στο προπτυχιακό επίπεδο ήταν θεσμός και μαγκιά να αντιγράψεις. Υπό την ανοχή των καθηγητών. Για να μην πάω σε ένα άλλο επίπεο γελοιότητας που αφορουσε στις εισαγωγικές εξετάσεις για το Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών. Το δε αστείο είναι ότι στο εξωτερικό όταν λέω ότι είμαι Barrister στην Αθήνα, εκπλήσσονται για το κατόρθωμά μου και με συγχαίρουν! Ειδικά ένας Ιάπωνας φίλος μου, στη χώρα του οποίου μόνο το 1% των αποφοίτων Νομικής θα μπορέσουν να περάσουν τις αντίστοιχες εξετάσεις και να παρασταθούν ενώπιον των δικαστηρίων της χώρας τους. Το χειρότερο σημείο για εμένα ήταν όταν ρώτησα κατά πόσο οι Αμερικάνοι φοιτητές τηρούν τον κώδικα τιμής: το παγερό βλέμμα του συμφοιτητή μου που θεωρούσε αυτονόητη την απάντηση. Ένιωσα την ίδια στιγμή στην ατμόσφαιρα κι μία αίσθηση ειρωνείας όταν μου είπε καυστικά: Μα ο Αριστοτέλης δεν μιλούσε για τη δικαιοσύνη με την έννοια της ενσυνείδητης τήρησης των νόμων;

Πολλοί συχνά στην Ελλάδα γίνεται λόγος για τα προτερήματα της φυλής μας, τροφή στα φιλάρεσκα συναισθήματα ενός λαού που ψάχνει να βρει τη θέση του στο παγκοσμιοποιημένο γίγνεσθαι. Οι ακραίοι θα κάνουν λόγο για την μοναδικότητα της ελληνικής φυλής, την αξεπέραστη ευφυία των προγόνων μας, τον Καραβαγγελή που δίδαξε φυσική στον Αινστάιν και τον ανεπανάληπτο πολιτισμό των αρχαίων Ελλήνων. Οι πιο ρομαντικοί και μετριοπαθείς θα τονίσουν το φιλότιμο των Ελλήνων (με την απαραίτητη εκ μέρους τους διευκρίνηση ότι η λέξη αυτή δεν μεταφράζεται σε άλλες γλώσσες - λες κι οι άλλοι λαοί δε γνωρίζουν το συναίσθημα της τιμής ή δεν έχουν διαμορφώσει την έννοια της συνείδησης...) και ένα αίσθημα αλληλεγγύης που υπάρχει, ειδικά στην επαρχία, για τα πιο αδύνατα οικονομικά μέλη της τοπικής κοινωνίας.

Σε καθένα από τα παραπάνω στοιχεία μπορεί κανείς να βρει όντως ψύγματα αλήθειας, μίας διαφορετικότητας των Ελλήνων, νοούμενη όχι ως προτέρημα αλλά ως ιδιαιτερότητα. Είναι τόσοι, όμως, οι τομείς της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής ζωής και της επιστήμης στους οποίους οι νεοέλληνες υστερούμε, όπου ακόμα και η αναφορά της λέξης προτέρημα φαντάζει ύβρις. Περισσότερο θα ήθελα να σταθώ σε ένα σημείο: την αίσθηση κοινωνικής δικαιοσύνης, τη συνείδηση της ισότητας και του σεβασμού στο συνάνθρωπο. Δυσκολευόμαστε πολλοί (και πολύ) να αναπτύξουμε τη συναίσθηση ότι οι πράξεις μας έχουν άμεσο αντίκτυπο στο γείτονά μας, στο συμπολίτη μας, στο συνάδελφό μας, στο συμπατριώτη μας εν γένει, στους ανθρώπους του κόσμου συνολικότερα ή ακόμα περισσότερο στις επόμενες γενιές που θα κατοικήσουν αυτό τον πλανήτη.

Μιλάμε καταρχήν για το ζήτημα της οικολογικής συνείδησης, υποανάπτυκτης έως ανύπαρκτης ακόμα στην ελληνική κοινωνία, που δε δύναται να ακολουθήσει ακόμα και τις πιο απλές δράσεις, όπως η ανακύκλωση, η δεντροφύτευση, ο περιορισμός της χρήσης των κλιματιστικών, η αντικατάσταση των κοινών λαμπών πυρακτώσεως. Πως μπορεί κανείς να ωθήσει την ελληνική κυβέρνηση να πάρει ριζικά μέτρα για το περιβάλλον, όταν ο ελληνικός λαός δεν έχει θέσει, όχι ως προτεραιότητα αλλά ούτε ως σημαντική παράμετρο, την προστασία του περιβάλλοντος στην καθημερινή σκέψη του;

Άλλο παράδειγμα έλλειψης κοινωνικής συνείδησης είναι η μειωμένη έως ανύπαρκτη πάλι φορολογική συνείδησή μας. Απαιτούμε από το κράτος να είναι παντού παρόν, να ρυθμίζει, να παρέχει, να τιμωρεί. Το κράτος όμως δεν είναι επιχειρηματίας, δεν έχει σαν σκοπό του την παραγωγή πλούτου. Τα κόμπλεξ της τουρκοκρατίας και της περιόδου κυριαρχίας των κοτσαμπάζηδων έχουν αφήσει τα κατάλοιπά τους στη "φιλότιμη" κατά τα λοιπά ελληνική φυλή, που δεν υπακούει στους νόμους της δικής της πλέον πολιτείας, δεν αντιλαμβάνεται ότι με την τακτική της αυτή θα τιμωρήσει και πάλι τα πιο αδύναμα μέλη της κοινωνίας. Εκτεταμένη φοροδιαφυγή! Σουηδικό μοντέλο ανάπτυξης ζητάνε οι προοδευτικοί έλληνες, ξεχνόντας τα υψηλά ποσοστά φορολογητέου εισοδήματος που προβλέπει το σουηδικό σύστημα. Πρέπει δε να δεχθούμε ότι οι χαμηλοί μισθοί στην Ελλάδα είναι και αποτέλεσμα αυτής της φοροδιαφυγής, που δεν απαντάται μόνο σε συγκεκριμένα επαγγέλματα, αλλά αφορά σε κάθε συναλλαγή οικονομικού περιεχομένου που μπορεί να αποκρυβεί από τις φορολογικές αρχές. Δημιουργήσαμε και στηρίζουμε ένα παράλυτο κράτος.

Συνεχίζουμε με ένα πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα, που αφορά τόσο τις ζωές των συνανθρώπων μας, όσο και το σεβασμό του περιβάλλοντος και ειναι η έλλειψη οδηγικής σνείδησης. Λίγες φορές αν κάνεις κινηθεί στον οδικό άξονα Πατρών-Κορίνθου, θα καταλάβει ότι πολλοί από όσους κρατούν τιμόνο σίγουρα πάσχουν από σύνδρομα κατωτερότητας και βρίσκουν στο δρόμο την κατάλληλη ευκαιρία να κάνουν επίδειξη ταλέντων και παραφροσύνης ακροβατώντας στο σκοινί της ζωής παρέα με όσους βρεθούν στο διάβα τους. Μα πόσοι ενδιαφέρονται για το γεγονός ότι το πατημένο γκάζι αυξάνει τις στροφές και μαζί τις εξατμίσεις αερίων που μολύνουν και ρυπαίνουν το περιβάλλον; Όλα τα επιστημονικά κέντρα παρουσιάζουν έρευνες για το πόσο λιγότερο επιβαρυντική για το περιβάλλον θα ηταν μία πιο συντηρητική οδήγηση, μα κανείς δε φαινεται να αλλάζει τη συμπεριφορά του από αυτό τον παράγοντα.

Θα μπορούσα να απαριθμήσω κι άλλα παραδείγματα, ενδεικτικά κατ' εμέ της έλλειψης συνείδησης που επηρεάζει πολλές πλευρές της ζωή μας. Κατηγορούμε το κράτος και τους άρχοντες για ατιμωρησία των κακοποιών, αλλά ευθύνη (και δη ποινική) φέρουμε κι εμείς με την ανοχή (ή την ενέργειά μας) σε φαινόμενα που εξαρτώνται κι από εμάς (διαφθορά με λάδωμα, αναξιοκρατία στην καθημερινότητά μας, αγορά παρανόμως αναπαραχθέντων οπτικοακουστικών έργων-clopyright!). Μας διακατέχει μία απίστευτη παθητικότητα, μία έλλειψη κινήτρου να ξεπεράσουμε τις μέτριες προσδοκίες που τρέφουμε από τον εαυτό μας. Η θεωρία της ήσσονος προσπάθειας είναι το δόγμα του νεοέλληνα. Μετριότητα κι όχι μεσότητα... Πόσο διαφέρει το ον μας από το δέον, που θα έλεγαν κι οι αρχαίοι...

Ζητείται ελπίς; Η εσωστρέφεια, η απαισιοδοξία κι η ουσία της δημοκρατίας που έγκειται στην αλλαγή

14 μήνες μετά την επανεκλογή του Κώστα Καραμανλή στον πρωθυπουργικό θώκο και για πρώτη φορά μετά από περισσότερα από δέκα έτη (!) το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης φέρεται να προηγείται με περισσότερο από 3,5% στην πρόθεση ψήφου, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Πέρα από τη φτηνή μιντιοφάγο σπέκουλα σχετικά με τους δελφίνους που δήθεν(;) οραματίζονται ως άλλοι Ιζνογκούντ να γίνουν χαλίφηδες στη θέση του χαλίφη, ήρθε ίσως πραγματικά η ώρα να γίνει συζήτηση για την μετάβαση της εξουσίας. Προσωπικά θεωρώ ότι στην παρούσα συγκυρία είναι χρέος του πρωθυπουργού να συγκρατήσει τις φυγόκεντρες τάσεις των "επαρχιωτών" Τατούλιδων και να προσπαθήσει να επιτελέσει το κυβερνητικό έργο με την οριακή πλειοψηφία των 151 βουλευτών. Να ολοκληρώσει τις υπεσχεμμένες μεταρρυθμίσεις σε παιδεία και ασφαλιστικό και να προετοιμάσει το έδαφος για μία ομαλή μετάβαση της εξουσίας στο ΠΑΣΟΚ. Πράγματα που το τελευταίο δεν έκανε όταν το 2004 τα τότε golden boys των δημοσίων επιχειρήσεων (είναι έκφραση που ο πράσινος τύπος λαϊκίστικα χρησιμοποιεί κατά κόρον, οπότε δράττομαι της ευκαιρίας να χρησιμοποιήσω την ίδια φρασεολογία) ζητούσαν αποζημιώσεις, επειδή με την αλλαγή τς διακυβέρνησης έχασαν τις διοικητικές τους θέσεις.

Θεωρώ ευτύχημα το ΠΑΣΟΚ να καταφέρει να πιάσει στις επόμενες εκλογές το αναγκαίο ποσοστό αυτοδυναμίας και να σχηματίσει μόνο του κυβέρνηση. Το λέω αυτό επειδή έχουν πλέον πληθύνει οι φωνές στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ που δεν βλέπουν περιθώρια συνεργασίας με τη Νέα Δημοκρατία. Κι εδώ είναι το παράδοξο: ενώ ο πρωθυπουργός ουσιαστικά έχει διαμηνύσει ότι μετεκλογικός συνασπισμός για τη συγκρότηση κυβέρνησης, έαν η Νέα Δημοκρατία αναδειχθεί πρώτο κόμμα, θα ήταν δυνατός μόνο με το ΠΑΣΟΚ, το ΠΑΣΟΚ κοιτάζει με τη σειρά του μόνο προς τα αριστερά του κι όχι προς τα δεξιά. Με αυτές τις συνθήκες και για την βιωσιμότητα της επόμενης κυβέρνησης θεωρώ ότι πραγματικά η καλύτερη προοπτική θα ήταν αυτοδύναμη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Με πρωθυπουργό το Γιώργο Παπανδρέου, έναν πολιτικό που έχει όραμα και θέληση, μένει να δούμε αν θα έχει κι αποτελεσματικότητα. Έναν πολιτικό "παλικάρι": όταν όλοι στο κόμμα του τον χλεύαζαν, όταν όλοι τον θεωρούσαν ηττοπαθή, αυτός άντεξε, δεν λύγισε, έφερε το παιχνίδι στα μέτρα του και το κέρδισε. Κι εδώ ο Πρωθυπουργός πρέπει να δει ένα καλό παράδειγμα για τον ίδιο. Ο Κώστας Καραμανλής είναι κεφάλαιο, περισσότερο ίσως για την ευρύτερη κεντροδεξιά παράταξη παρά για τον τόπο. Σε συνέντευξη του το 2004, είχε αναφέρει ότι τα 8 έτη διακυβέρνησης είναι αρκετά για να ολοκληρώσει το έργο του ένας πρωθυπουργός και να αποχωρήσει. Απέφυγε, όμως, να απαντήσει ευθέως σε αντίστοιχη ερώτηση το 2007 κι ίσως από εκεί να μπορεί κανείς να υποθέσει ότι ο ίδιος δεν θα θελήσει να αποχωρήσει από την πολιτική σκηνή αν ηττηθεί στις επόμενες εκλογές. Κι εδώ αρχίζουν οι υποθέσεις: μία κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ με ισχνή πλειοψηφία ίσως να είναι ευάλωτη και πιθανόν να οδηγηθεί κι αυτή σε πρόωρες εκλογές (πολλώ δε μάλλον αυτό ισχύει αν το ΠΑΣΟΚ χρειαστεί να συνεργαστεί με το ΣΥΡΙΖΑ). Εκεί θα κριθεί ουσιαστικά ο Κώστας Καραμανλής, στις πρώτες εκλογές μετά από την απώλεια της εξουσίας: Αν θα έχει καταφέρει με τον αντιπολιτευτικό του λόγο και προβάλλοντας την εμπειρία της προηγούμενης διακυβέρνησης να φέρει σε σύντομο χρονικό διάστημα τον ελληνικό λαό σε δίλημμα κυβερνήτη παρά κυβέρνησης.

Πολλά από τα παραπάνω ίσως να θεωρηθούν ως δείγματα απαισιοδοξίας κι εσωστρέφειας στον χώρο της κυβερνητικής παράταξης. Μία ήττα προδιαγεγραμμένη που γίνεται αποδεκτή χωρίς αντίσταση. Μα η ουσία της δημοκρατίας δεν έγκειται στην εναλλαγή κομμάτων, προσώπων και πολιτικών; Ο λαός το 2004 ουσιαστικά είπε όχι στην καθεστικοποίηση των κομμάτων, όχι στην απονομή λευκών κι αχρονολόγητων επιταγών στα κόμματα εξουσίας, όχι στο σύστημα ΠΑΣΟΚ παρά όχι στο ΠΑΣΟΚ το ίδιο (αυτό φανερώνει και το υψηλό ποσοστό του 40,5% που είχε λάβει τότε). Δεν χρειάζεται οι βουλευτές της κυβερνητικής παράταξης να συμπεριφέρονται σαν ναύτες που όταν βουλιάζει το πλοίο βουτάνε πρώτοι να σωθούν, αντίθετα πρέπει να δίνουν τη μάχη τους με αξιοπρέπεια στο πλευρό του καπετάνιου, εξηγώντας τα προβλήματα στους ψηφοφόρους τους κι εμπνέοντάς τους με αισθήματα αισιοδοξίας για το μέλλον του τόπου. Η Νέα Δημοκρατία δεν ήλθε το 2004 για να μείνει για πάντα στην εξουσία. Τα φαινόμενα διαφθοράς και κατασπατάλησης δημοσίου χρήματος σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά την ανάληψη της εξουσίας φανερώνουν ξεκάθαρα πως πέρα από τις προθέσεις, υπάρχει σε πολλούς ανθρώπους σαφής και γενικευμένη ανικανότητα συγκράτησης έμφυτων τάσεων να βουτήξουν το δάχτυλό τους στο μέλι και να το γευτούν, ακόμα κι αν θεωρείται δεδομένο πως στο τέλος θα αποκαλυφθούν.

Μία από τις τελευταίες παρατηρήσεις μου έχει να κάνει με το γεγονός ότι ξεκάθαρα κάποιοι στη Νέα Δημοκρατία χρησιμοποίησαν τον πρωθυπουργό για ίδιους σκοπούς. Ξόδεψαν το κεφάλαιο Κώστας Καραμανλής με φτηνούς λαϊκίστικους αφορισμούς του τύπου "Καραμανλής ή χάος" (ανάμεσά τους παραδόξως κι ο συμπαθής και δουλευταράς υπουργός Ευρυπίδης Στυλιανίδης) και τώρα συνδιαλέγονται μεταξύ τους για το πως θα αποδομήσουν πλήρως το προφίλ του πρωθυπουργού. Αυτό ήταν και το μεγαλύτερο σφάλμα του Καραμανλή: ανέχτηκε πολλούς να προβάλλονται δημόσια και να χρησιμοποιούν το πρόσωπό του σαν πολιτικό τοτέμ που δεν πρέπει να προσβάλλεται, τον "θεοποίησαν" και τώρα τον απαξιώνουν. Οι επιλογές προσώπων και η εμπλοκή προσωπικών του φίλων σε σκάνδαλα είναι τα πιο τρωτά σημεία του πρωθυπουργού. Γιατί η δική τους αποτυχία αντανακλώταν στα μάτια του λαού ως αποτυχία δική του, γιατί η ανικανότητά τους αποδομούσε το δικό του ηγετικό προφίλ. Θέλει νέο κύκλο προσώπων κοντά του, κατά κανόνα άφθαρτους και νέους, για να μπορέσει να δημιουργήσει την εντύπωση πως έμαθε από τα λάθη του παρελθόντος και δεν πρόκειται να τα επαναλάβει στο μέλλον. Οι εξελίξεις πάντως είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες, ενώ οι Ευρωεκλογές που πλησιάζουν θα αποτελέσουν crash test για την κυβερνώσα παράταξη και την αντιπολίτευση. Ο Καραμανλής θεωρώ δεδομένο ότι θα θελήσει να έχει στα χέρια του μία αληθινή και σε ευρεία έκταση δημοσκόπηση υπό πραγματικές συνθήκες κάλπης προτού λάβει τις αποφάσεις του για το χρόνο διεξαγωγής των εκλογών. Άλλωστε, αν καταφέρει έως τότε να κυβερνήσει με τους 151, δεν θα υπάρχει κανένας λόγος να βιαστεί να κλειδώσει ημερομηνία εκλογών αν δεν είναι σίγουρος ότι έχει ρεαλιστικές πιθανότητας τρίτης εκλογικής νικής.

Ο καιρός θα δείξει...

Ήρθε η ώρα της διπλωματίας

Και τώρα ο δυναστής μας είναι νεκρός... Ο Θουκιδίδης στην Ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου τονίζει ότι η τήρηση των προσχημάτων είναι αναγκαία στην πολιτική. Και αυτό που έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες τα τελευταία χρόνια και προκάλεσαν την μήνιν των άλλων εθνών ήταν η μη τήρηση προσχημάτων. Αντίθετα, επιδώθηκαν σε απροκάλυπτη απαίτηση παγκόσμιας υποταγής στα αιτήματά τους. Μα τώρα η αλλαγή ήλθε, η ελπίδα αναζωογονήθηκε. Μένει μόνο το ερώτημα αν ο εχθρός ζει, που κρύβεται και πως θα τον βγάλουμε έξω για να τον πολεμήσουμε. Αν ο εχθρός ήταν άλλος από τη διεστραμμένη πρακτική μίας εξωτερικής πολιτικής κοντόφθαλμης και αντιδραστικής.

Μπαράκ Χουσείν Ομπάμα, μία ιστορία πίστης και προοπτικής. Ένα γενναίο συγγνώμη των ΗΠΑ προς τα άλλα μέλη της διεθνούς κοινότητας, μία χαρισματική φυσιογνωμία που συνεπήρε μία συσπειρωμένη πλέον Αμερική που θα ζητήσει πιεστικά από το νέο της Πρόεδρο να διατηρήσει και σαφώς να αυξήσει τα κεκτημένα. Οι προσδοκίες και οι ελπίδες υψηλές, αλλά great expectations are solely to be relied upon a leader.

Κι αν ο πόλεμος υπήρξε η απάνηση στον πόλεμο, τότε ας είμαστε σίγουροι πως πλέον θα επαναχρησιμοποιηθούν οι πρακτικές των διπλωματικών συνομιλιών όλων με όλους... Πολλοί θυμούνται με φόβο τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Όμως, τότε, η διπλωματική οδός έβρισκε λύσεις, η πολιτική ήταν η τέχνη διατήρησης λεπτών ισορροπιών σε τεταμένες στιγμές, η μη περαιτέρω όξυνση τω αντιθέσεων. Μετά από την ολοκληρωτική επικράτηση του καπιταλιστικού μοντέλου, οι ΗΠΑ αποφάσισαν να πορευτούν μόνες τους, να αγνοήσουν τον ΟΗΕ και τις άλλες χώρες μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας σε αρκτές περιπτώσεις, να μη ζητήσουν τη γνώμη των συμμάχων τους. Η ύβρις και η αλαζωνεία δεν έκανε ποτέ καλό σε κανένα. Ούτε και στους Αθηναίους όταν καταπίεζαν τους δήθεν συμμάχους τους στη Δηλιακή Συμμαχία. Η ιστορία επαναλαμβάνεται, αλλά αλήθεια, ποιός θεωρεί ότι ο Μπους ο νεώτερος είχε ποτέ ακούσει για τη Δηλιακή Συμμαχία;

Δεν ήταν μόνο μία εκλογική μάχη με φόντο την διαφορετική εθνικότητα ή το χρώμα. Δεν ήταν απλά μία μάχη συμβόλων, μία μάχη τηλεοπτικής λογικής. Πέρα από μία σειρά ουσιαστικών θεμάτων που τέθηκαν επί τάπητος (όπως η διαχείρηση του συστήματος υγείας, η αναγκαιότητα νέων φόρων, η διατήρηση των αμερικανικών στρατευμάτων σε Ιράκ κα Αφγανιστάν και κάποιες ανησυχητικά χαμηλών τόνων αναφορές στην καθαρή ενέργεια), η μάχη αυτή κατά βάση ήταν μάχη αξιών. Μία μάχη που στην ψυχοσύνθεση των Αμερικάνων ήταν δύσκολο να βγάλει νικητή τον Ομπάμα. Γιατί κλόνισε τα θεμέλια της λογικής της υπερδύναμης που με αυτάρκεια και ηγεμονική παρουσία γράφει μόνη της την ιστορία. Κι όμως, οι παραδοσιακά loser Δημοκρατικοί άντεξαν, άλλαξαν κι οι ίδιοι και αμφισβήτησαν πρώτοι αυτοί την λογική τους. Στην χώρα που η σύγχρονη δημοκρατία γεννήθηκε, στις ΗΠΑ, φαίνεται ότι η χειμερία νάρκη τελείωσε, ότι ο πολιτικοποιημένος κόσμος θα υποβάλλει στην βάσανο της κρίσης του κάθε απόφαση της ηγεσίας του. Θα αμφισβητεί ξανά, θα συνδιαλέγεται, θα διαφωνεί και θα αποφασίζει.

Μακάρι και στην Ελλάδα να ξαναμπούμε σύντομα στη λογική της πολιτικής συνεννόησης και συναπόφασης. Τώρα το χρέος το έχει η αξιωματική αντιπολίτευση. ΄Οπως στις ΗΠΑ, ο Ομπάμα με τη ρητορική του έκανε τον συμπαθή ηλικιωμένο ΜακΚέιν να δηλώσει ότι θα σταθεί στο πλευρό του, έτσι τώρα και ο Γιώργος Παπανδρέου πρέπει να αλλάξει την μονομερή ρητορική της απαξίωσης, να φέρει το διάλογο στα μέτρα του (άλλωστε τωρα φαίνεται να υπάρχει σε παγκόσμιο επίπεδο μία μετακίνηση προς πιο κεντροαριστερές απόψεις) και να αναγκάσει τον πρωθυπουργό σε μία μετεκλογική λογική συνεργασίας των δύο κομμάτων. Ας αργήσει τουλάχιστον η ημέρα των εκλογών, ας ηρεμήσει λίγο αυτή η συνεχόμενη σκανδαλολογία που προκαλεί ζαλάδα και αποπροσανατολισμό τόσο στην κοινή γνώμη, όσο και στους πολιτικούς άρχοντες του τόπου. Το ΠΑΣΟΚ δεν φαίνεται να έχει ιδιαίτερο πρόβλημα να κερδίσει τις επόμενες εκλογές, όποτε κι αν αυτές γίνουν, οι συγκυρίες είναι μαζί του και μόνο κακό κάνει ο μηδενισμός και η απαξίωση. Τόσο δύσκολο είναι να συνεννοηθούν;

Μία σκέψη ύστερη της 700άρας γενιάς

Αφού λοιπόν οι αμερόληπτοι δημοσιογράφοι, με την πενία της πένας τους, κι η ευαισθητοποιημένη κοινωνία, εν αφασία ευρισκόμενη, ανέδειξε τα προβλήματα της γενιάς μας (εννοώ των περί τα 30 έτη), τους χαμηλούς μισθούς των επτακοσίων ευρώ κα τα υποβαθμισμένα πτυχία, δεν συμφωνείτε ότι ήλθε ο καιρός να πάμε την συζήτηση ένα βήμα πέρα από τον λαϊκισμό;

Όλα τελικά στην Ελλάδα φαίνεται να κινούνται στο βραχυπρόθεσμο και η οιαδήποτε ανάλυση να στερείται της μακροπρόθεσμης προοπτικής. Αφορμή για όλα τα παραπάνω, αφοριστικά είναι η αλήθεια, λόγια μου είναι μία έρευνα που παρουσιάζετα στο Βήμα της Κυριακής, 26 Οκτωβρίου 2008. Εν μέσω οικονομικής ύφεσης παγκοσμίου επιπέδου και ενώ όλα τα μέσα μαζικής αποχαύνωσης καθημερινά παρουσιάζουν τις αυξήσεις στις καφετέριες της Αθήνας, ο κόσμος φαίνεται να αντιδρά. Κι ενώ κανένας θα περίμενε από την κοινή γνώμη να θέτει σε πρώτη θέση των προτεραιοτήτων της κυβέρνησης την οικονομική ανάπτυξη, εντούτοις επιλέγει πολιτικές όπως η προώθηση της παιδείας (σε αόριστες πάντως γραμμές) και οι περιβαλλοντικές ευαισθησίες.

Από τη μονότονη κι υπερβολική αναφορά στα οικονομικά του προβλήματα, ο κόσμος φαίνεται να στρέφεται σε πιο ποιοτικές απαιτήσεις από την Κυβέρνηση. Ζητά συνέχεια των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών στο πεδίο της παιδείας, ανάληψη περιβαλλοντικών πρωτοβουλιών και, κατά τη δική μου ανάγνωση, νέα πολιτιστικά πρότυπα για την Ελλάδα του 21ου αιώνα. Μετά τον πολυτάραχο περασμένο αιώνα, ένα νέο Ελληνικό Κράτος, παράλυτο από τον αποκλεισμό πολλών Ρωμιών από τις κρατικές του δομές αλλά σε κάθε περίπτωση με γενναιόδωρα σύνορα στη Βαλκανική χερσόνησο, ζητά να ξεφύγει από τα μίζερα συνθήματα της δεκαετίας του '80. Από τα κατάλοιπα που διακατέχουν ακόμα το σώμα του, από την αίσθηση μειονεκτικότητας και από την αδιάκοπη έκφραση παραπόνων, ο λαός φαίνεται να θέλει να σταθεί στα πόδια του και να ζητά από την ηγεσία του θεμέλια.

Η λαϊκή αφύπνιση είναι η αναγκαία και απαραίτητη προϋπόθεση για μία κυβέρνηση προκειμένου να μπορεί να αλλάξει την ατζέντα της και να προωθήσει νέες πολιτικές. Μένει να δούμε αν αυτή η ιεράρχηση των απαιτήσεων του λαού θα συνεχίσει να εμφανίζεται με την ίδια σειρά και αν η κυβέρνηση έχει την όρεξη να ανταποκριθεί σε αυτές τις νέες απαιτήσεις. Είναι ίσως η τελευταία ευκαιρία της Νέας Δημοκρατίας να σώσει την εκλογική της αξιοπρέπεια. Μία συνετή διαχείριση της υπάρχουσας κατάστασης, με δεδομένη αφενός την τόση βέβηλη έμφαση των μέσων στα υποτιθέμενα πρωτοφανή σκάνδαλα και αφετέρου την παγκόσμια οικονομική ύφεση, δεν αρκεί στην Κυβέρνηση για να αντστρέψει την κατάσταση που διαμορφώνεται σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Θέλει κίνητρο, φαντασία και θέληση. Τα έχει ο πρωθυπουργός; Άποψη μου ότι τα έχει, φαίνεται κι από τις διπλωματικές - οικονομικές κινήσεις που κάνει (προσέγγιση με Εμιράτα, Ρωσία, αναδυόμενες χώρες της ΝοτιοΑνατολικής Ασίας), ότι διακατάχεται από πρωτοποριακές ιδέες και είναι διατεθειμένος να επιχειρήσει νέα πράγματα. Οφείλει στον εαυτό του και στην Ελλάδα να κάνει το βήμα παραπέρα, να ξεφύγει από τις καταστάσεις που διαμορφώνουν οι άλλοι γύρω του και να καινοτομήσει. Ο χρόνος θα δείξει... Δεν είναι άλλωστε η διατήρηση των θέσεων εξουσίας αυτοσκοπός της παράταξής του, όπως παλαιότερα έχει ισχυριστεί. Είναι η ώρα να θέσει τα δακτυλά του εις τον τύπον των ήλων, να μείνει ανεπηρέαστος από τις δημοσκοπικές (πάντοτε αναφερόμενες σε συγκεκριμένο χρόνο) τάσεις και να προχωρήσει όσες μεταρρυθμίσεις υποσχέθηκε. Μπορεί αυτό να μην του εξασφαλίσει την επανεκλογή του, όμως η ιστορία δε θα τον καταγράψει ως ένα φυγόπονο ηγέτη που παραδίδει την παράταξη που του εμπιστεύτηκε τα ηνία της στον εκλογικό όλεθρο (ιδέ Σημίτης και Πασόκ).

Αυτή τη φορά μίλησα πιο συγκεκριμένα, αναφερόμενος σε κόμματα, αρχηγούς και κοινή γνώμη. Ελπίζω να μην στενοχώρησα πολλούς.

Αμερικανική Πολιτική - Ορισμός της Realpolitik

Καλησπέρα και πάλι.

Δύο μέρες μετά την τελευταία τηλεμαχία των δύο προεδρικών υποψηφίων, εν μέσω δημοσκοπήσεων και στοιχημάτων (!), σκέφτηκα να παραθέσω κάποιες απόψεις μου, όπως αυτές σχηματίστηκαν κατά τους δύο μήνες της εν Βοστώνη παρουσίας μου.

Κατ' αρχάς, είναι πασιφανές ότι οι Αμερικανοί σαν εκλογικό σώμα διαφέρουν πολύ από τους Ευρωπαίους. Δεν φαίνεται να τους απασχολεί ιδιαίτερα η ουσία, μένουν πολύ στους τύπους, στις αντιδράσεις, στο σημαίνον παρά στο σημαινόμενο. Προσπαθούν να βγάλουν πορίσματα μέσα από μισόλογα και αντιφάσεις. Προσωπικά έχω απογοητευτεί από τον Obama, τον μόνο σοβαρό και αξιόλογο υποψήφιο. Δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί την υπεροχή των δημοσκοπήσεων και επενδύοντας σε αυτήν να μιλήσει πιο καθαρά για το πρόγραμμα του. Λίγα ευχολόγια για το περιβάλλον, γενικές αναφορές στην αναμενόμενη μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας, πραγματικά αντιφατικός για το Αφγανιστάν και το Ιράκ. Δεν μπορώ να σκεφτώ καμία πιο πειστική δικαιολογία από το ότι φοβάται ακόμη για το τελικό αποτέλεσμα. Μία διαφορά που σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα θα ήταν η αφετηρία ρεαλιστικών δηλώσεων από τους επικρατέστερους, στις ΗΠΑ δεν θεωρείται ικανή για το Δημοκρατικό υποψήφιο προκειμένου να υπερβεί τα ειωθότα και να φέρει τον διάλογο στα μέτρα της εποχής.

Πολύς λόγος γίνεται για το σύνδρομο Bradley, ήτοι για την περίπτωση εκείνη όπου παρατηρείται μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις δημοσκοπικές τάσεις ενός μαύρου υποψηφίου για κάποιο ανώτατο αξίωμα στις ΗΠΑ και τα πραγματικά εκλογικά του αποτελέσματα. Δεν φαίνεται όμως να υπάρχει πειστική βάση για αυτή την καχυποψία. Οι καιροί έχουν αλλάξει, η κατάσταση στις ΗΠΑ φαίνεται να έχει εξομαλυνθεί (αν και η συντριπτική πλειοψηφία πχ των καθηγητών μου στη σχολή είναι λευκοί άρρενες!) και δεν φαίνεται να υπάρχει λογική στη σκέψη ότι ακόμα και σήμερα υπάρχουν ψηφοφόροι θα που ένιωθαν ενοχές και θα στήριζαν τον έγχρωμο υποψήφιο στις δημοσκοπήσεις, όχι όμως και την ώρα της κάλπης, όπου το παραβάν θα τους παρείχε τον επαρκή βαθμό μυστικότητας και προστασίας προκειμένου να εκφράσουν μέσω της ψήφου τους τα όποια ρατσιστικά σύνδρομα τους. Αν πάντως είναι αυτός ο λόγος που ο Obama δεν έχει προχωρήσει σε καινοτόμες εξαγγελίες, απλά θα έχει χάσει μία ευκαιρία ολκής, μία ευκαιρία που δύσκολα θα του ξαναπαρουσιαστεί.

Κάτι ανάλογο έγινε με την Κυβέρνηση Καραμανλή στην πρώτη της θητεία. Τότε που η απαίτηση για κάθαρση και διαφάνεια ήταν κυρίαρχη (τώρα πλέον είναι ένα αστείο), τότε που η στήριξη του κόσμου στον πρωθυπουργό του άφηνε μεγάλα περιθώρια τομών. Το ασφαλιστικό, πτυχές του οποίου αντιμετωπίζονται με το νέο νομοθετικό καθεστώς, αφέθηκε να εφαρμοστεί στη δεύτερη θητεία. Η ανάγκη δημοσιονόμικης εξυγίανσης δεν τονίστηκε προεκλογικά (2004) και ενώ κανείς θα περίμενε να αντιμετωπίζει θετικά ο κόσμος τα επιτεύγματα της Κυβέρνησης σε καίριους τομείς όπως η ανεργία και η διατήρηση υψηλού ρυθμού ανάπτυξης, εντούτοις η λαϊκή δυσαρέσκεια είναι πασίδηλη για τους εικαζόμενους αρνητικούς χειρισμούς της Κυβέρνησης. Τελικά από αλλού εκκινήσαμε, στην Ελλάδα καταλήξαμε.

Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ, μία χώρα που τις διεθνείς σχέσεις της τις διέπει διαχρονικά η έννοια της Realpolitik (Henry Kissinger), αυτή η μάχη των ιδεών σε αυτό το σημείο της προεκλογικής εκστρατείας μοιάζει ακατανόητη ή καλύτερα αφελής. Ο κόσμος δεν φαίνεται να πιστεύει στην αλλαγή που ευαγγελίζεται ο Obama, παρά το πραγματικά πρωτοποριακό προφίλ του. Πιστεύει απλά στην αναγκαιότητα εναλλαγής Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικανών. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς τα απίστευτα υψηλά νούμερα του Ρεπουμπλικανού υποψηφίου, αν λάβουμε υπόψη μας την οικονομική συγκυρία, εν μέσω της οποίας διεξάγονται οι εκλογές. Πώς θα μπορούσε κανείς να πιστέψει ότι αν οι Αμερικάνοι εκλέξουν τον McCaine, όλοι οι οικονομικοί (αν)εγκέφαλοι του οικονομικού επιτελείου Bush θα φύγουν άρον άρον από την πρωτεύουσα; Μία διακυβέρνηση αναγκαστικά στηρίζεται σε πλήθος προσώπων και αναμφισβήτητα η ικανή παρούσία των ίδιων προσώπων που οδήγησαν τις ΗΠΑ σε ύφεση θα ήταν επιβεβλημένη για την καλύτερη εφαρμογή των προσφάτως ψηφισθέντων νόμων στήριξης της αγοράς.

Όλα όμως θα αλλάξουν όταν ο νέος Πλανητάρχης μας θα εκλεχτεί. Τότε οι ιδέες και τα κλισέ θα μπουν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας για να ξαναχρησιμοποιηθούν μετά από 4 έτη και η realpolitik θα κάνει την εμφάνισή της. Θα επιβάλλει στο νικητή συγκεκριμένες στρατηγικές επιλογές στην Μέση Ανατολή και στον Κόλπο, θα αμφισβητήσει την χρησιμότητα ή την πρακτική αποτελεσματικοτητα των διανοητικών ευφυολογημάτων (παρά συγκροτημένων προγραμμάτων) των προεκλογικών δηλώσεων, θα διασκεδάσει τις ιδεολογικές διαχωριστικές γραμμές και θα αναζητήσει κοινές πορείες δράσης για τα δύο κόμματα στο Κονγκρέσο, ένα modus vivendi πράξεων και λόγων που διαφέρει τα μάλα από την τωρινή υπεροχή των αόριστων βερμπαλιστικών επιχειρημάτων επί της σκοπούμενης και ορισμένης πράξης.

Λίγες ιδέες για σκέψη, περισσότερο προσωπική...

Ένα πείραμα...

Καλησπέρα σε όλους τους διαδικτυακούς φίλους. Αυτό το ιστολόγιο δεν είναι παρά μία προσπάθεια να αυτοεκτεθώ. Ανέκαθεν φίλος της πολιτικής, με διακριτική απόσταση από κόμματα και μακριά από εξαρτήσεις, σκέφτηκα πως η ελευθερία του διαδικτύου δημιουργεί το πιο κατάλληλο περιβάλλον για να πειραματιστώ στο πεδίο των ιδεών.

Το στίγμα μου: Για να μην κοροϊδεύουμε και τον εαυτό μας, η αφετηρία της προσέγγισης μου είναι κάποιες βασικές φιλελεύθερες και συντηρητικές ιδέες, όσο συνθετικό (για τους πολλούς αντιφατικό) κι αν ακούγεται αυτό. Ελευθερία της αγοράς, πίστη στο άτομο και στην αξία του, διαλεκτική αποδοχή της διαφεροτικότητας, αγάπη για την Ελλάδα, σεβασμός στην ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση του λαού μας. Η σύνθεση είναι η απαραίτητη αρχή της πολιτικής σκέψης και πράξης. Το άτομο προσδιορίζεται από το περιβάλλον του, μα ακόμα περισσότερο το προσδιορίζει. Η λογική απαιτεί να σχετικοποιούνται οι επιλογές του ατόμου, προκειμένου αυτό να μπορεί να επιβιώνει. Όμως η πολιτική ηθική (ακόμα και η αισθητική) απαιτεί σταθερότητα στις αξίες. Πάντα απορούσα πως μπορούν να παραμένουν σε θέσεις εξουσίας πολιτικοί, όταν βασικές επιλογές τους έρχονται σε αντίθεση με τις αξίες που πρέσβευαν όταν εκλέχτηκαν. Ας μην αρχίσουμε με γενικολογίες και κακίες.

Λίγα πράγματα για τις σπουδές μου και τη δουλειά μου: 7ο Ενιαίο Λύκειο Πατρών, Νομική Αθηνών, Μεταπτυχιακό στο Δημόσιο Δίκαιο στην Αθήνα και τώρα (13/10/2008) Βοστώνη και Διεθνείς Σχέσεις στο Fletcher. Μετά από τρία χρόνια δικηγορίας δίπλα σε αξιόλογους ανθρώπους, αποφάσισα πως ήρθε η ώρα να αλλάξω ρότα και να θυσιάσω λεφτά και δόξα (εντάξει, υπερβάλλω) για τις ιδέες. Κι είναι αλήθεια ότι οι ΗΠΑ, χώρα που κατηγορείται ότι "πέρασε από την βαρβαρότητα στην παρακμή χωρίς να αγγίξει τον πολιτισμό", προσφέρουν ίσως το πιο κατάλληλο ακαδημαϊκό περιβάλλον για πειραματισμούς. Δίκαιο, οικονομία, πολιτική επιστήμη, διπλωματία και ιστορία, όλα ανακατεύονται στο χωνευτήρι του Fletcher και προσφέρουν ένα εκρηκτικό cocktail για σκέψη (αντί τροφής, ποτό για σκέψη!). Και στην Ελλάδα είναι τόσο έντονος ο αντιαμερικανισμός, που αν τολμήσεις να αρθρώσεις μία λέξη για την αξία του εκπαιδευτικού τους συστήματος, κινδυνεύεις να χαρακτηριστείς το λιγότερο διαφημιστής των ιδιωτικών πανεπιστημίων. Πάντως αυτό που με εντυπωσιάζει είναι το διαφορετικό ακαδημαϊκό παρελθόν των φοιτητών των Νομικών Σχολών της Βοστώνης (είναι μεταπτυχιακές σπουδές στο πρόγραμμα των Αμερικανικών Πανεπιστημίων): Έχω γνωρίσει παιδιά με πρώτο πτυχίο οικονομικών, μαθηματικών, χημικών μηχανικών (πάρα πολλοί! - τέλειοι για Patents), ιστορίας, πολιτικών επιστημών... Αυτοί ναι, είναι επιστήμονες!

Φοβάμαι πως η μονομέρεια της γνώσης αποχαυνώνει τον άνθρωπο. Όλοι μας ειδικευόμαστε για να επιβιώσουμε και οι περισσότεροι κατηγορούν την αγορά για αυτό (απρόσωπα, το "σύστημα"), λες και δεν είναι άνθρωποι αυτοί που προσλαμβανουν, αυτοί που χαράζουν πολιτικές, αυτοί που εκπαιδεύουν, αυτοί που μορφώνουν. Εμείς, ο καθένας μας και η ένωσή μας, είμαστε το σύστημα, εμείς η αγορά, εμείς το όλον. Εμείς θα αλλάξουμε τον κόσμο, όχι ο κόσμος εμάς.

Θα τα ξαναπούμε...

Υ.Γ. 1 Άσχετο αλλά κανόνες δεν υπάρχουν στην ανταλλαγή των απόψεων. Ο καθένας χαρακτηρίζεται από τα γραφόμενά του και μόνο. Ή πιστεύουμε στην ελευθερία ή όχι. Και οι Αμερικάνοι έχουν την φράση: you can't be a little pregnant. Είδατε; Δεν διαφέρουμε και τόσο...!

Υ.Γ. 2 Η φωτογραφία είναι από την ορκωμοσία μου. Τα πνευματικά δικαιώματα τα έχω, αλλά την συναίνεση όλων των εμφανιζόμενων όχι. Αλλά για να έλθουν εκεί, οι περισσότεροι κάνοντας χιλιόμετρα από την Πάτρα, μου φαίνεται ότι συναινεσαν σιωπηρά. Η αλήθεια του δικηγόρου είναι το συμφέρον του πελάτη του και τώρα θεραπεύω τις ανομίες μου.