Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2008

Μία σκέψη ύστερη της 700άρας γενιάς

Αφού λοιπόν οι αμερόληπτοι δημοσιογράφοι, με την πενία της πένας τους, κι η ευαισθητοποιημένη κοινωνία, εν αφασία ευρισκόμενη, ανέδειξε τα προβλήματα της γενιάς μας (εννοώ των περί τα 30 έτη), τους χαμηλούς μισθούς των επτακοσίων ευρώ κα τα υποβαθμισμένα πτυχία, δεν συμφωνείτε ότι ήλθε ο καιρός να πάμε την συζήτηση ένα βήμα πέρα από τον λαϊκισμό;

Όλα τελικά στην Ελλάδα φαίνεται να κινούνται στο βραχυπρόθεσμο και η οιαδήποτε ανάλυση να στερείται της μακροπρόθεσμης προοπτικής. Αφορμή για όλα τα παραπάνω, αφοριστικά είναι η αλήθεια, λόγια μου είναι μία έρευνα που παρουσιάζετα στο Βήμα της Κυριακής, 26 Οκτωβρίου 2008. Εν μέσω οικονομικής ύφεσης παγκοσμίου επιπέδου και ενώ όλα τα μέσα μαζικής αποχαύνωσης καθημερινά παρουσιάζουν τις αυξήσεις στις καφετέριες της Αθήνας, ο κόσμος φαίνεται να αντιδρά. Κι ενώ κανένας θα περίμενε από την κοινή γνώμη να θέτει σε πρώτη θέση των προτεραιοτήτων της κυβέρνησης την οικονομική ανάπτυξη, εντούτοις επιλέγει πολιτικές όπως η προώθηση της παιδείας (σε αόριστες πάντως γραμμές) και οι περιβαλλοντικές ευαισθησίες.

Από τη μονότονη κι υπερβολική αναφορά στα οικονομικά του προβλήματα, ο κόσμος φαίνεται να στρέφεται σε πιο ποιοτικές απαιτήσεις από την Κυβέρνηση. Ζητά συνέχεια των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών στο πεδίο της παιδείας, ανάληψη περιβαλλοντικών πρωτοβουλιών και, κατά τη δική μου ανάγνωση, νέα πολιτιστικά πρότυπα για την Ελλάδα του 21ου αιώνα. Μετά τον πολυτάραχο περασμένο αιώνα, ένα νέο Ελληνικό Κράτος, παράλυτο από τον αποκλεισμό πολλών Ρωμιών από τις κρατικές του δομές αλλά σε κάθε περίπτωση με γενναιόδωρα σύνορα στη Βαλκανική χερσόνησο, ζητά να ξεφύγει από τα μίζερα συνθήματα της δεκαετίας του '80. Από τα κατάλοιπα που διακατέχουν ακόμα το σώμα του, από την αίσθηση μειονεκτικότητας και από την αδιάκοπη έκφραση παραπόνων, ο λαός φαίνεται να θέλει να σταθεί στα πόδια του και να ζητά από την ηγεσία του θεμέλια.

Η λαϊκή αφύπνιση είναι η αναγκαία και απαραίτητη προϋπόθεση για μία κυβέρνηση προκειμένου να μπορεί να αλλάξει την ατζέντα της και να προωθήσει νέες πολιτικές. Μένει να δούμε αν αυτή η ιεράρχηση των απαιτήσεων του λαού θα συνεχίσει να εμφανίζεται με την ίδια σειρά και αν η κυβέρνηση έχει την όρεξη να ανταποκριθεί σε αυτές τις νέες απαιτήσεις. Είναι ίσως η τελευταία ευκαιρία της Νέας Δημοκρατίας να σώσει την εκλογική της αξιοπρέπεια. Μία συνετή διαχείριση της υπάρχουσας κατάστασης, με δεδομένη αφενός την τόση βέβηλη έμφαση των μέσων στα υποτιθέμενα πρωτοφανή σκάνδαλα και αφετέρου την παγκόσμια οικονομική ύφεση, δεν αρκεί στην Κυβέρνηση για να αντστρέψει την κατάσταση που διαμορφώνεται σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Θέλει κίνητρο, φαντασία και θέληση. Τα έχει ο πρωθυπουργός; Άποψη μου ότι τα έχει, φαίνεται κι από τις διπλωματικές - οικονομικές κινήσεις που κάνει (προσέγγιση με Εμιράτα, Ρωσία, αναδυόμενες χώρες της ΝοτιοΑνατολικής Ασίας), ότι διακατάχεται από πρωτοποριακές ιδέες και είναι διατεθειμένος να επιχειρήσει νέα πράγματα. Οφείλει στον εαυτό του και στην Ελλάδα να κάνει το βήμα παραπέρα, να ξεφύγει από τις καταστάσεις που διαμορφώνουν οι άλλοι γύρω του και να καινοτομήσει. Ο χρόνος θα δείξει... Δεν είναι άλλωστε η διατήρηση των θέσεων εξουσίας αυτοσκοπός της παράταξής του, όπως παλαιότερα έχει ισχυριστεί. Είναι η ώρα να θέσει τα δακτυλά του εις τον τύπον των ήλων, να μείνει ανεπηρέαστος από τις δημοσκοπικές (πάντοτε αναφερόμενες σε συγκεκριμένο χρόνο) τάσεις και να προχωρήσει όσες μεταρρυθμίσεις υποσχέθηκε. Μπορεί αυτό να μην του εξασφαλίσει την επανεκλογή του, όμως η ιστορία δε θα τον καταγράψει ως ένα φυγόπονο ηγέτη που παραδίδει την παράταξη που του εμπιστεύτηκε τα ηνία της στον εκλογικό όλεθρο (ιδέ Σημίτης και Πασόκ).

Αυτή τη φορά μίλησα πιο συγκεκριμένα, αναφερόμενος σε κόμματα, αρχηγούς και κοινή γνώμη. Ελπίζω να μην στενοχώρησα πολλούς.

Πέμπτη 16 Οκτωβρίου 2008

Αμερικανική Πολιτική - Ορισμός της Realpolitik

Καλησπέρα και πάλι.

Δύο μέρες μετά την τελευταία τηλεμαχία των δύο προεδρικών υποψηφίων, εν μέσω δημοσκοπήσεων και στοιχημάτων (!), σκέφτηκα να παραθέσω κάποιες απόψεις μου, όπως αυτές σχηματίστηκαν κατά τους δύο μήνες της εν Βοστώνη παρουσίας μου.

Κατ' αρχάς, είναι πασιφανές ότι οι Αμερικανοί σαν εκλογικό σώμα διαφέρουν πολύ από τους Ευρωπαίους. Δεν φαίνεται να τους απασχολεί ιδιαίτερα η ουσία, μένουν πολύ στους τύπους, στις αντιδράσεις, στο σημαίνον παρά στο σημαινόμενο. Προσπαθούν να βγάλουν πορίσματα μέσα από μισόλογα και αντιφάσεις. Προσωπικά έχω απογοητευτεί από τον Obama, τον μόνο σοβαρό και αξιόλογο υποψήφιο. Δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί την υπεροχή των δημοσκοπήσεων και επενδύοντας σε αυτήν να μιλήσει πιο καθαρά για το πρόγραμμα του. Λίγα ευχολόγια για το περιβάλλον, γενικές αναφορές στην αναμενόμενη μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας, πραγματικά αντιφατικός για το Αφγανιστάν και το Ιράκ. Δεν μπορώ να σκεφτώ καμία πιο πειστική δικαιολογία από το ότι φοβάται ακόμη για το τελικό αποτέλεσμα. Μία διαφορά που σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα θα ήταν η αφετηρία ρεαλιστικών δηλώσεων από τους επικρατέστερους, στις ΗΠΑ δεν θεωρείται ικανή για το Δημοκρατικό υποψήφιο προκειμένου να υπερβεί τα ειωθότα και να φέρει τον διάλογο στα μέτρα της εποχής.

Πολύς λόγος γίνεται για το σύνδρομο Bradley, ήτοι για την περίπτωση εκείνη όπου παρατηρείται μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις δημοσκοπικές τάσεις ενός μαύρου υποψηφίου για κάποιο ανώτατο αξίωμα στις ΗΠΑ και τα πραγματικά εκλογικά του αποτελέσματα. Δεν φαίνεται όμως να υπάρχει πειστική βάση για αυτή την καχυποψία. Οι καιροί έχουν αλλάξει, η κατάσταση στις ΗΠΑ φαίνεται να έχει εξομαλυνθεί (αν και η συντριπτική πλειοψηφία πχ των καθηγητών μου στη σχολή είναι λευκοί άρρενες!) και δεν φαίνεται να υπάρχει λογική στη σκέψη ότι ακόμα και σήμερα υπάρχουν ψηφοφόροι θα που ένιωθαν ενοχές και θα στήριζαν τον έγχρωμο υποψήφιο στις δημοσκοπήσεις, όχι όμως και την ώρα της κάλπης, όπου το παραβάν θα τους παρείχε τον επαρκή βαθμό μυστικότητας και προστασίας προκειμένου να εκφράσουν μέσω της ψήφου τους τα όποια ρατσιστικά σύνδρομα τους. Αν πάντως είναι αυτός ο λόγος που ο Obama δεν έχει προχωρήσει σε καινοτόμες εξαγγελίες, απλά θα έχει χάσει μία ευκαιρία ολκής, μία ευκαιρία που δύσκολα θα του ξαναπαρουσιαστεί.

Κάτι ανάλογο έγινε με την Κυβέρνηση Καραμανλή στην πρώτη της θητεία. Τότε που η απαίτηση για κάθαρση και διαφάνεια ήταν κυρίαρχη (τώρα πλέον είναι ένα αστείο), τότε που η στήριξη του κόσμου στον πρωθυπουργό του άφηνε μεγάλα περιθώρια τομών. Το ασφαλιστικό, πτυχές του οποίου αντιμετωπίζονται με το νέο νομοθετικό καθεστώς, αφέθηκε να εφαρμοστεί στη δεύτερη θητεία. Η ανάγκη δημοσιονόμικης εξυγίανσης δεν τονίστηκε προεκλογικά (2004) και ενώ κανείς θα περίμενε να αντιμετωπίζει θετικά ο κόσμος τα επιτεύγματα της Κυβέρνησης σε καίριους τομείς όπως η ανεργία και η διατήρηση υψηλού ρυθμού ανάπτυξης, εντούτοις η λαϊκή δυσαρέσκεια είναι πασίδηλη για τους εικαζόμενους αρνητικούς χειρισμούς της Κυβέρνησης. Τελικά από αλλού εκκινήσαμε, στην Ελλάδα καταλήξαμε.

Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ, μία χώρα που τις διεθνείς σχέσεις της τις διέπει διαχρονικά η έννοια της Realpolitik (Henry Kissinger), αυτή η μάχη των ιδεών σε αυτό το σημείο της προεκλογικής εκστρατείας μοιάζει ακατανόητη ή καλύτερα αφελής. Ο κόσμος δεν φαίνεται να πιστεύει στην αλλαγή που ευαγγελίζεται ο Obama, παρά το πραγματικά πρωτοποριακό προφίλ του. Πιστεύει απλά στην αναγκαιότητα εναλλαγής Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικανών. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς τα απίστευτα υψηλά νούμερα του Ρεπουμπλικανού υποψηφίου, αν λάβουμε υπόψη μας την οικονομική συγκυρία, εν μέσω της οποίας διεξάγονται οι εκλογές. Πώς θα μπορούσε κανείς να πιστέψει ότι αν οι Αμερικάνοι εκλέξουν τον McCaine, όλοι οι οικονομικοί (αν)εγκέφαλοι του οικονομικού επιτελείου Bush θα φύγουν άρον άρον από την πρωτεύουσα; Μία διακυβέρνηση αναγκαστικά στηρίζεται σε πλήθος προσώπων και αναμφισβήτητα η ικανή παρούσία των ίδιων προσώπων που οδήγησαν τις ΗΠΑ σε ύφεση θα ήταν επιβεβλημένη για την καλύτερη εφαρμογή των προσφάτως ψηφισθέντων νόμων στήριξης της αγοράς.

Όλα όμως θα αλλάξουν όταν ο νέος Πλανητάρχης μας θα εκλεχτεί. Τότε οι ιδέες και τα κλισέ θα μπουν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας για να ξαναχρησιμοποιηθούν μετά από 4 έτη και η realpolitik θα κάνει την εμφάνισή της. Θα επιβάλλει στο νικητή συγκεκριμένες στρατηγικές επιλογές στην Μέση Ανατολή και στον Κόλπο, θα αμφισβητήσει την χρησιμότητα ή την πρακτική αποτελεσματικοτητα των διανοητικών ευφυολογημάτων (παρά συγκροτημένων προγραμμάτων) των προεκλογικών δηλώσεων, θα διασκεδάσει τις ιδεολογικές διαχωριστικές γραμμές και θα αναζητήσει κοινές πορείες δράσης για τα δύο κόμματα στο Κονγκρέσο, ένα modus vivendi πράξεων και λόγων που διαφέρει τα μάλα από την τωρινή υπεροχή των αόριστων βερμπαλιστικών επιχειρημάτων επί της σκοπούμενης και ορισμένης πράξης.

Λίγες ιδέες για σκέψη, περισσότερο προσωπική...

Δευτέρα 13 Οκτωβρίου 2008

Ένα πείραμα...

Καλησπέρα σε όλους τους διαδικτυακούς φίλους. Αυτό το ιστολόγιο δεν είναι παρά μία προσπάθεια να αυτοεκτεθώ. Ανέκαθεν φίλος της πολιτικής, με διακριτική απόσταση από κόμματα και μακριά από εξαρτήσεις, σκέφτηκα πως η ελευθερία του διαδικτύου δημιουργεί το πιο κατάλληλο περιβάλλον για να πειραματιστώ στο πεδίο των ιδεών.

Το στίγμα μου: Για να μην κοροϊδεύουμε και τον εαυτό μας, η αφετηρία της προσέγγισης μου είναι κάποιες βασικές φιλελεύθερες και συντηρητικές ιδέες, όσο συνθετικό (για τους πολλούς αντιφατικό) κι αν ακούγεται αυτό. Ελευθερία της αγοράς, πίστη στο άτομο και στην αξία του, διαλεκτική αποδοχή της διαφεροτικότητας, αγάπη για την Ελλάδα, σεβασμός στην ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση του λαού μας. Η σύνθεση είναι η απαραίτητη αρχή της πολιτικής σκέψης και πράξης. Το άτομο προσδιορίζεται από το περιβάλλον του, μα ακόμα περισσότερο το προσδιορίζει. Η λογική απαιτεί να σχετικοποιούνται οι επιλογές του ατόμου, προκειμένου αυτό να μπορεί να επιβιώνει. Όμως η πολιτική ηθική (ακόμα και η αισθητική) απαιτεί σταθερότητα στις αξίες. Πάντα απορούσα πως μπορούν να παραμένουν σε θέσεις εξουσίας πολιτικοί, όταν βασικές επιλογές τους έρχονται σε αντίθεση με τις αξίες που πρέσβευαν όταν εκλέχτηκαν. Ας μην αρχίσουμε με γενικολογίες και κακίες.

Λίγα πράγματα για τις σπουδές μου και τη δουλειά μου: 7ο Ενιαίο Λύκειο Πατρών, Νομική Αθηνών, Μεταπτυχιακό στο Δημόσιο Δίκαιο στην Αθήνα και τώρα (13/10/2008) Βοστώνη και Διεθνείς Σχέσεις στο Fletcher. Μετά από τρία χρόνια δικηγορίας δίπλα σε αξιόλογους ανθρώπους, αποφάσισα πως ήρθε η ώρα να αλλάξω ρότα και να θυσιάσω λεφτά και δόξα (εντάξει, υπερβάλλω) για τις ιδέες. Κι είναι αλήθεια ότι οι ΗΠΑ, χώρα που κατηγορείται ότι "πέρασε από την βαρβαρότητα στην παρακμή χωρίς να αγγίξει τον πολιτισμό", προσφέρουν ίσως το πιο κατάλληλο ακαδημαϊκό περιβάλλον για πειραματισμούς. Δίκαιο, οικονομία, πολιτική επιστήμη, διπλωματία και ιστορία, όλα ανακατεύονται στο χωνευτήρι του Fletcher και προσφέρουν ένα εκρηκτικό cocktail για σκέψη (αντί τροφής, ποτό για σκέψη!). Και στην Ελλάδα είναι τόσο έντονος ο αντιαμερικανισμός, που αν τολμήσεις να αρθρώσεις μία λέξη για την αξία του εκπαιδευτικού τους συστήματος, κινδυνεύεις να χαρακτηριστείς το λιγότερο διαφημιστής των ιδιωτικών πανεπιστημίων. Πάντως αυτό που με εντυπωσιάζει είναι το διαφορετικό ακαδημαϊκό παρελθόν των φοιτητών των Νομικών Σχολών της Βοστώνης (είναι μεταπτυχιακές σπουδές στο πρόγραμμα των Αμερικανικών Πανεπιστημίων): Έχω γνωρίσει παιδιά με πρώτο πτυχίο οικονομικών, μαθηματικών, χημικών μηχανικών (πάρα πολλοί! - τέλειοι για Patents), ιστορίας, πολιτικών επιστημών... Αυτοί ναι, είναι επιστήμονες!

Φοβάμαι πως η μονομέρεια της γνώσης αποχαυνώνει τον άνθρωπο. Όλοι μας ειδικευόμαστε για να επιβιώσουμε και οι περισσότεροι κατηγορούν την αγορά για αυτό (απρόσωπα, το "σύστημα"), λες και δεν είναι άνθρωποι αυτοί που προσλαμβανουν, αυτοί που χαράζουν πολιτικές, αυτοί που εκπαιδεύουν, αυτοί που μορφώνουν. Εμείς, ο καθένας μας και η ένωσή μας, είμαστε το σύστημα, εμείς η αγορά, εμείς το όλον. Εμείς θα αλλάξουμε τον κόσμο, όχι ο κόσμος εμάς.

Θα τα ξαναπούμε...

Υ.Γ. 1 Άσχετο αλλά κανόνες δεν υπάρχουν στην ανταλλαγή των απόψεων. Ο καθένας χαρακτηρίζεται από τα γραφόμενά του και μόνο. Ή πιστεύουμε στην ελευθερία ή όχι. Και οι Αμερικάνοι έχουν την φράση: you can't be a little pregnant. Είδατε; Δεν διαφέρουμε και τόσο...!

Υ.Γ. 2 Η φωτογραφία είναι από την ορκωμοσία μου. Τα πνευματικά δικαιώματα τα έχω, αλλά την συναίνεση όλων των εμφανιζόμενων όχι. Αλλά για να έλθουν εκεί, οι περισσότεροι κάνοντας χιλιόμετρα από την Πάτρα, μου φαίνεται ότι συναινεσαν σιωπηρά. Η αλήθεια του δικηγόρου είναι το συμφέρον του πελάτη του και τώρα θεραπεύω τις ανομίες μου.