Αποχαιρετισμός στην Ελλάδα

Αποχαιρετισμός στην Ελλάδα

Tου Σαϊμον Γκας*

Γράψε αν μπορείς στο τελευταίο σου όστρακο
τη μέρα τ’ όνομα τον τόπο
και ρίξε το στη θάλασσα για να βουλιάξει.
Γιώργος Σεφέρης
Γυμνοπαιδία – Σαντορίνη

Σε λίγες μέρες η γυναίκα μου κι εγώ αφήνουμε την Αθήνα ύστερα από οκτώ ευτυχισμένα χρόνια στη χώρα σας – πρώτα στη δεκαετία του ’80 και για δεύτερη φορά αυτά τα τελευταία χρόνια. Η Ελλάδα ήταν καλή μαζί μας. Μας χάρισε τον πρώτο μας γιο, που γεννήθηκε εδώ πριν από 23 χρόνια. Μας χάρισε πολλούς φίλους. Μας χάρισε πολλές στιγμές ευτυχίας. Και ποτέ, μα ποτέ δεν μας άφησε να πλήξουμε.

Η Ελλάδα και οι Ελληνες ασκούν έντονη επίδραση στους ξένους. Ο Βρετανός συγγραφέας Lawrence Durrell έγραψε: «Αλλες χώρες μπορούν να σε κάνουν να ανακαλύψεις έθιμα ή παραδόσεις ή τοπία. Η Ελλάδα σου προσφέρει κάτι πιο σκληρό: την ανακάλυψη του εαυτού σου». Στην Ελλάδα εμείς οι Βορειοευρωπαίοι αφήνουμε πίσω μας λίγη απ’ την ψυχραιμία και την επιφυλακτικότητά μας και γινόμαστε πιο εξωστρεφείς, αναζητάμε πιο πολύ τη συντροφιά των άλλων ανθρώπων. Δεν εκπλήσσομαι που η λέξη privacy δεν μεταφράζεται ακριβώς στα Ελληνικά. Αλλά, πάλι, ούτε η λέξη παρέα μεταφράζεται στα Αγγλικά.

Η Ελλάδα άναψε τον πόθο του ταξιδιού σε γενιές και γενιές Βρετανών, και η Μαριάν κι εγώ προσπαθήσαμε να ακολουθήσουμε τα βήματά τους. Η μυρωδία του καπνού του ξύλου που καίγεται ένα φθινοπωρινό απόγευμα στην Ηπειρο, τα λιβάδια με τ’ αγριολούλουδα στην Πελοπόννησο την άνοιξη, τα κρυστάλλινα γαλανά νερά του Ιονίου το καλοκαίρι είναι μερικές από τις αναμνήσεις που θα πάρουμε μαζί μας φεύγοντας.

Οι Ζουλού λένε ότι οι άνθρωποι είναι άνθρωποι μέσα από άλλους ανθρώπους. Η Ελλάδα δεν θα σήμαινε τόσα πολλά για μας αν δεν υπήρχαν οι άνθρωποι που γνωρίσαμε εδώ. Η γιαγιά που μας φίλεψε ροδάκινα απ’ το καλάθι της όταν χάλασε το αυτοκίνητο της παρέας μας, στη Θεσσαλία το 1975. Το ζευγάρι που μας παραχώρησε το διαμέρισμά του, παρόλο που μόλις μας είχε συναντήσει, στο Ρέθυμνο το 1984. Ο ταξιτζής στη Χίο, το 1992, που όταν ο γιος μου ο Κρίστοφερ ζαλισμένος από το ταξίδι έκανε εμετό κι έκανε χάλια και το ταξί και τον ίδιο, αυτός ανησυχούσε μόνο αν ήταν εντάξει το παιδί. Θα μας λείψουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι στην Ελλάδα, που μας έδωσαν τη φιλία τους και τη συντροφιά τους.

Θα θέλαμε επίσης, η Μαριάν κι εγώ, να ευχαριστήσουμε όλους αυτούς που ήταν τόσο επιεικείς και συγχωρητικοί όσο εμείς κατακρεουργούσαμε την ελληνική γλώσσα. Θέλω να ζητήσω ιδιαιτέρως συγγνώμη από μια κυρία που γνώρισα σε μια δεξίωση πριν από λίγα χρόνια. Τη ρώτησα τι δουλειά έκανε ο άντρας της. Μου απάντησε ότι ήταν γεωπόνος. Δυστυχώς, μπέρδεψα τη λέξη γεωπόνος με τη λέξη Γιαπωνέζος. Καθώς η συζήτηση προχωρούσε, διαπίστωσα με έκπληξη ότι δεν ήξερε σχεδόν τίποτε για την Ιαπωνία. Και καθώς επέμενα με τις ερωτήσεις μου για τον ιαπωνικό πολιτισμό, έβλεπα σιγά σιγά τον πανικό να φουντώνει στα μάτια της.

Θα ήθελα ακόμη να ζητήσω συγγνώμη κι από τον προβεβλημένο εκείνον υπουργό, που παρέμεινε ατάραχος όταν τον ρώτησα πώς σκόπευε να αντιμετωπίσει όλες τις προσκλήσεις και όχι τις προκλήσεις του τομέα ευθύνης του. Τώρα ήρθε ο καιρός να πάμε σε μιαν άλλη χώρα. Χαιρόμαστε με την προοπτική των νέων εμπειριών, των νέων ενδιαφερόντων που πάντα φέρνει ένα νέο διπλωματικό πόστο. Οπως λέει κι ο ποιητής:

«Πολλά τα καλοκαιρινά πρωινά να είναι
που με τι ευχαρίστηση, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένες πρωτοϊδωμένους»
Aλλά, δεν θα είναι Ελλάδα.

Αυτό για το οποίο μπορούμε να είμαστε σίγουροι είναι ότι θα επιστρέψουμε. Δεν νομίζουμε ότι η Ελλάδα μας έχει δώσει ακόμη την άδεια να την εγκαταλείψουμε οριστικά. Και όταν επιστρέψουμε δεν θα το κάνουμε μόνο για τους ανθρώπους ή για το τοπίο, αλλά και γιατί η Ελλάδα είναι μια χώρα που θαυμάζουμε για πάρα πολλά πράγματα.

Αλλά αυτό που ιδιαίτερα θαυμάζουμε εδώ είναι η σημασία που δίνουν οι Ελληνες στους οικογενειακούς δεσμούς και τη φιλία, την επιμονή σας να χαίρεστε τη ζωή, την ανοιχτόκαρδη διάθεσή σας, τη γενναιοδωρία σας και την αίσθηση αξιοπρέπειας και ευπρέπειας. Το ταλέντο των Ελλήνων ξεχειλίζει σε κάθε τομέα, από τις καλές τέχνες ώς τον κάθε χώρο δουλειάς και δημιουργίας. Ενα από τα προνόμια που είχα ως πρέσβης στην Ελλάδα ήταν η ευκαιρία που μου έδωσε να συναντήσω τόσους προικισμένους, ζωντανούς ανθρώπους από φοιτητές μέχρι δισεκατομμυριούχους.

Ομολογώ ότι ακόμη και τώρα, μετά οκτώ χρόνια στην Ελλάδα, υπάρχουν ακόμη μερικά πράγματα που δεν καταλαβαίνω. Δεν καταλαβαίνω την ελληνική μανία να βουτάνε όλοι στη θάλασσα κάθε φορά που η θερμοκρασία ανεβαίνει πάνω από τους δέκα βαθμούς. Εγώ μεγάλωσα σε μια χώρα που η θάλασσα ήταν κρύα και γκρίζα και, γενικώς, έπρεπε να αποφεύγεται. Δεν καταλαβαίνω γιατί τα κινητά είναι τόσο δημοφιλή, ενώ τόσες και τόσες Ελληνίδες σε διακοπές έχουν τη συνήθεια να φωνάζουν τόσο δυνατά και σε τόσο ψηλές νότες ώστε οι φωνές τους να σκίζουν τον αιθέρα και λόγγοι και ραχούλες να αντηχούν «έλα Τούλααα…». Θαυμάζουμε το πάθος των Ελλήνων για προσωπική ελευθερία και ελευθερία του λόγου. Ακόμη δεν έχω καταλάβει τα παραθυράκια στην τηλεόραση. Πώς καταλαβαίνει ο ένας τι λέει ο άλλος όταν όλοι μιλούν ταυτόχρονα; Ο στρατηγός Ντε Γκολ αναρωτήθηκε κάποτε πώς είναι δυνατόν να κυβερνήσει κανείς μια χώρα που παράγει 246 διαφορετικά είδη τυριών. Αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν να κυβερνήσει κανείς μια χώρα που έχει σχεδόν τόσους τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς όσα τυριά έχει η Γαλλία. Αυτό που καταλαβαίνω και ξέρω καλά είναι ότι η Μαριάν και εγώ αισθανόμαστε τεράστια τρυφερότητα, ευγνωμοσύνη και θαυμασμό για μια χώρα που μας φέρθηκε τόσο καλά.
Σ’ ευχαριστώ, Ελλάδα.

* Ο κ. Σάιμον Γκας είναι απερχόμενος πρεσβευτής της Μεγάλης Βρετανίας στην Ελλάδα.

Παλαιστίνη - απουσία πολιτικής

Βασική αρχή της ενασχόλησης κάποιου με την πολιτική πρέπει αναμφισβήτητα να είναι ο πατριωτισμός του, αγνός κι ανόθευτος, ειλικρινής και πηγαίος. Η αγάπη για την πατρίδα του, η θέλησή του να την δει να ακμάζει, να προοδεύει σε οικονομικούς και μη δείκτες. Η αίσθηση της υπερηφάνειας για ό,τι η πατρίδα αντιπροσωπεύει και η ελπίδα ότι η χώρα του μπορεί να αξιοποίησει στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τη δυναμική των ανθρώπων της.

Με το πέρασμα των καιρών και με τη διεθνιστική, μαρξιστική ανάγνωση της ιστορίας προωθήθηκε ως πρότυπο μία άλλη, συλλογική και υπερεθνική αρχή: η ευημερία του ανθρώπου ανά τη γη, χωρίς διακρίσεις εθνική ή φυλετικής προέλευσης. Στην παγκοσμιοποιημένη εποχή μας, όπου η διάχυση της πληροφορίας συμβαίνει σε δευτερόλεπτα, οπουδήποτε στον κόσμο κι αν βρίσκεται/λαμβάνει χώρα το αντικείμενό της, μοιάζει πολύ πιο λογική η θεραπεία ("εξυπηρέτηση") αυτής της νέας αρχής. Κι είναι αλήθεια ότι κανένας πολιτικός δεν μπορεί να αποδέχεται την καταπάτηση στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλοδαπών στο όνομα του εθνικού συμφέροντος. Όπως αναγνωρίζει το Σύνταγμα κάθε "πολιτισμένου" (sic στο Καταστατικό του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης) κράτους, υπέρτατο προστατευτέο αγαθό είναι η αξία του ανθρώπου.

Και φτάνουμε στο μέγα πρόβλημα: τι συμβαίνει όταν τα εθνικά συμφέροντα μίας χώρας έρχονται σε προφανή σύγκρουση με τα ανθρώπινα δικαιώματα ατόμων που βρίσκονται υπό την κυριαρχία της; Σε μία ιδανική νομική συλλογιστική, καταρχήν δε θα βρίσκονται ποτέ σε σύγκρουση. Ο πύρηνας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (το μέρος εκείνων των εξουσιών του ατόμου που δεν μπορεί να περισταλλεί) δεν μπορεί από τη φύση του να συγκρούεται με το εθνικό συμφέρον, αφού υπέρτατο εθνικό συμφέρον είναι η προάσπιση του κάθε ανθρώπου. Και με βάση την αρχή της αναλογικότητας, η περιστολή των ατομικών ελευθεριών μπορει να γίνει μέχρι τον αναγκαίο εκείνο βαθμό για την εξυπερήτηση άλλου ισοδύναμου αγαθού, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αγγίζει τον πυρήνα του κάθε δικαιώματος. Το τι ανήκει στον πυρήνα κάθε δικαώματος καλούνται ανά περίπτωση τα δικαστήρια να αποφανθούν.

Γιατί όλη αυτή η απαραίτητη νομική εισαγωγή; Για μία μικρή αναφορά στα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην πολύπαθη περιοχή της Παλαιστίνης. εκεί που ακόμα μία φορά μουσουλμάνοι και χριστιανοί Παλαιστίνιοι έγιναν βορά στο στόμα των γερακιών. εκεί που η λογική, η ευαισθησία, η συγκατάβαση έμειναν στα λόγια, εκεί που ο Χριστός δεν γεννήθηκε αλλά ξανασταυρώθηκε την περίοδο των Χριστουγέννων. Απομονωμένοι από όλους οι Παλαιστίνιοι της Γάζας. Από Άραβες, από Ευρωπαίους, από Ρώσους, από τη Κίνα, από το κεφάλαιο, από τα διεθνή ΜΜΕ. Αφορμή υπήρξε, αναμφισβήτητα, η εκτόξευση ρουκετών άμα τη λήξη της εκεχειρίας από τους υποστηρικτές και τους αγωνιστές της Χαμάς. Αλλά κι αυτοί είχαν τη δική τους αφορμή. Αποκλεισμένοι εδώ και δύο χρόνια, σε διαρκές εμπάργκο, με ελάχιστη ανθρωπιστική βοήθεια να φτάνει σε αυτούς. Ποτισμένοι με μίσος, με αισθήματα εκδίκησης. Κι από την άλλη μία διεθνής κοινότητα με εκκωφαντική σιωπή, ανούσιες διαμαρτυρίες, αριστερίστικοι πομφόλυγες χωρίς ουσία, χωρίς προσανατολισμό. Τι έκαναν οι κεντροαριστερές κυβερνήσεις της Ευρώπης; Τι έκανε η Αγγλία, η Ισπανία, η Γερμανία στην οποία συμμετέχουν και οι Σοσιαλιστές; Ποιούς κοροϊδεύουμε όταν κατεβαίνουμε στους δρόμους και κάνουμε πορείες για τους Παλαιστίνιους; Ποιός πήγε να βάλει ασπίδα το κορμί του στο πλευρό των Παλαιστίνιων; Μακρόθεν, αποστασιοποιημένοι, παρακολουθούσαμε το δράμα και κάναμε ειρηνικές πορείες σε μέρη όπου η αστυνομία δεν δρα σαν τον IDF, Ισραηλιτκή Δύναμη Άμυνας, όπου σκότωνε ό,τι κινούταν, ακόμα και σε ώρα που είχε κηρυχθεί μονομερής παύση πυρός. Ήδη ακούστηκαν κάποια πρώτα λόγια για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, παραβίαση κανόνων του διεθνούς δικαίου του πολέμου και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Το Ισραήλ δεν έχει υπογράψει τη συνθήκη της Ρώμης για τη δικαιοδόσία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, οπότε μόνος τρόπος να διωχθεί κάποιος είναι να παραπεμφθεί μετά από απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Δηλαδή απλά αποκλείεται.

Δεν έχει νόημα να προσποιηθώ τον ειδήμονα και να ενθυθώ τη λεοντή του δικαστή. Ο μόνος τρόπος όμως για να βρεθεί ένα modus vivendi είναι ο διάλογος. Μία φωτισμένη ηγεσία με τη δυναμική της κυβέρνησης Ομπάμα που αύριο αναλαμβανει τα παγκόσμια ηνία θα πρέπει μόνο αυτό να κάνει: να καλέσει όλους τους εμπλεκόμενους φορείς σε διάλογο. το είχε αφήσει να ννοηθεί ο Ομπάμα όταν σε ένα προεκλογικό debate είχε πει ότι είναι πρόθυμος να μιλήσει με ανοιχτή ατζέντα με το Ιράν. Αν δεν μιλήσεις με τον εχθρό σου, ακόμα κι αν τον υποτάξεις, πάντα θα τον έχει απέναντί σου, εκτός αν τον εξολοθρεύσεις. Με περισσότερους από 1000 νεκρούς σε 3 εβδομάδες, αυτή η τρομοκρατική επέμβαση του Ισραήλ μοιάζει με κίνηση εξολόθρευσης. Ποιός πατριωτισμός μπορεί να οδήγησε σε αυτή τη σφαγή; Ποιό εθνικό συμφερόν ασφάλειας μπορεί να όπλισε τα όπλα των Ισραηλινών; Γιατί τώρα, όταν οι ΗΠΑ ήταν ακυβέρνητες; Πόσο δέσμιος είναι ο Ομπάμα από το εβραϊκό λόμπι και πως περιμένουμε να αλλάξει η εξωτερική πολιτική της απάθειας των ΗΠΑ στην Παλαιστίνη όταν υπουργός θα είναι το χαιδεμένο παιδί των εβραίων της Νέας Υόρκης;

Το Ισραήλ ουσιαστικά ασκεί κυριαρχία σε ολόκληρη την περιοχή της Γάζας. Η Παλαιστινιακή Εθνική Αρχή δεν ασκεί εξουσία σε εκείνα τα μέρη αφότου η Χαμάς κέρδισε τις εκλογές. Χωρίς νομικούς ακροβατισμούς, θα έλεγα ότι το Ισραήλ επιτέθηκε σε άτομα που υπάγονται στη δικαιοδοσία του. Ποιό διεθνές δικαστηρίο θα ακούσει την κραυγή των Παλαιστινίων; Θα ανοίξουν τα αυτιά τους έστω οι ισραηλινοί δικαστές;... Δύο ήταν οι βασικοί στόχοι αυτής της επίθεσης (όσο κι αν πραγματοποιήθηκε από τις Ισραηλινές ΑμυντικέςΔυνάμεις - Israel Defensive Forces sic!): (α) να σταματήσουν οι εκτοξεύσεις ρουκετών από τη Γάζα και (β) να αποκατασταθεί το κύρος του ισραηλιτικού στρατού και το αποτρεπτικό προφίλ που τόσο είχαν πληγεί από το φιάσκο του Λιβάνου πριν από τρία έτη. Όμως από πίσω κρύβεται η κυρίαρχη εβραϊκή ιδεολογία για πλήρη κυριαρχία σε ολόκληρη περιοχή της Παλαιστινής, συμπεριλαμβανομένων της Δυτικής Όχθης, της Γάζας και των υψωμάτων του Γκολάν. είναι ζωτικής σημασίας για το Ισραήλ να μην επιτρέψει την δημιουργία ή μάλλον την ευημερία (αφού κατά τη γνώμη μου έχει ήδη δημιουργηθεί) ενός ανεξάρτητου αραβικού Παλαιστινιακού Κράτους (εδώ παραθέτω κι ένα άλλο προβλματισμό: τι συνέπειες θα έχει η ονομασία ενός αραβικού κράτους στην περιοχή ως Παλαιστίνη στο Μακεδονικό ζήτημα, αφ' ης στιγμής ολόκληρη η επικράτεια του Ισραήλ ανήκει στο γεωγραφικό χώρο της Παλαιστίνης;).
Κλείνω με κατά Ματθαίον κεφάλαιον κγ': "35 ὅπως ἔλθῃ ἐφ’ ὑμᾶς πᾶν αἷμα δίκαιον ἐκχυννόμενον ἐπὶ τῆς γῆς ἀπὸ τοῦ αἵματος Ἅβελ τοῦ δικαίου ἕως τοῦ αἵματος Ζαχαρίου υἱοῦ Βαραχίου, ὃν ἐφονεύσατε μεταξὺ τοῦ ναοῦ καὶ τοῦ θυσιαστηρίου. 36 ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἥξει ταῦτα πάντα ἐπὶ τὴν γενεὰν ταύτην". Μήπως η ειρήνη στην περιοχή αυτή δεν θα έλθει ποτέ;